کودهای NPK به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین کودهای شیمیایی در کشاورزی شناخته می‌شوند که ترکیبی از سه عنصر غذایی اصلی نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) را در اختیار گیاه قرار می‌دهند. هر یک از این عناصر نقش خاص و حیاتی در رشد و توسعه گیاهان ایفا می‌کنند؛ نیتروژن برای رشد رویشی و افزایش برگ‌ها، فسفر برای توسعه ریشه و فرآیندهای انرژی‌زا و پتاسیم برای تنظیم فعالیت‌های آنزیمی و مقاومت گیاه در برابر تنش‌ها اهمیت دارد. کودهای NPK به دلیل فراهم کردن این سه عنصر به صورت متعادل، موجب افزایش عملکرد، کیفیت محصول و بهره‌وری زمین می‌شوند. امروزه انواع مختلفی از کودهای NPK با ترکیب‌های متنوع و فرم‌های گرانوله، محلول‌پاشی و کریستاله تولید می‌شوند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. شناخت انواع کودهای NPK و زمان مناسب مصرف آنها، کلید بهره‌برداری بهینه و کاهش هزینه‌های کشاورزی است. کود کشاورزی به موادی اطلاق می‌شود که حاوی یک یا چند تا از عناصر ماکرو یا عناصر میکرو می‌باشند که برای تامین نیاز غذایی گیاهان و حاصلخیزی خاک اضافه می‌شوند که در دو نوع شیمیایی و ارگانیک وجود دارند. اما کود npk در کدام دسته قرار دارد؟ در ادامه بررسی خواهیم کرد.
کود سولفات پتاسیم (52 %) گرومان باعث افزایش عملکرد محصولات می شود.
کود NPK چیست؟
کود NPK یک کود ماکرو است که از عناصر ازت، فسفر و پتاس تشکیل شده است که این 3 عنصر اصلی ترین عنصر های مورد نیاز برای رشد رویشی و زایشی گیاهان می‌باشند. همچنین در مقاومت گیاهان به شرایط تنش محیطی و تنش های زنده و همچنین کیفیت و رنگریزی محصول نقش اساسی دارند؛ که این عناصر با توجه به شرایط محیطی و آب و هوایی و همچنین نوع گیاه ما درصد های متفاوتی دارند.
انواع کود NPK
هر نوع کودی که هر 3 عنصر اصلی نیروژن،؛ فسفر و پتاس را داشته باشند به عنوان کود ماکرو کامل یا NPK شناخته می‌شود. این 3 عنصر پر مصرف ترین عناصر در تمام مراحل رشدی گیاه محسوب می‌شوند که گیاه در مراحل مختلف رشدی به درصدهای متفاوتی از این 3 عنصر نیاز دارد. کود های NPK بر اساس میزان عناصر موجود در آن ها بر روی گیاهان اثر می‌گذراند به عنوان مثال کودی که نیتروژن آن بالا باشد برای رشد رویشی گیاه مناسب است و یا کودهای حاوی فسفر بالا در ریشه دهی و همچنین گل دهی گیاهان نقش اساسی دارند.
کودهای NPK با عدد مشخص می‌شوند؛ با توجه به اینکه هر کود چه عددی دارد کارایی آن مشخص می‌شود. به عنوان مثال کود 10-52-10 یک کود فسفر بالا است که برای افزایش گل انگیزی و ریشه دهی به گیاهان داده می‌شود که اعداد فوق به ترتیب از چپ به راست درصد عناصر نیتروژن، فسفر و پتاس را نشان می‌دهند.
برخی از انواع کودهای NPK عبارتند از:
ترکیبات کودی NPK
کودهی NPK مخلوطی از 3 عنصر اصلی نیتروژن، فسفر و پتاس می‌باشد که با توجه به نیاز گیاه درصد های مختلفی از آنها فرموله می‌شود. در بعضی از کودهای NPK عناصر میکرو نیز افزوده می‌شود که علاوه بر تامین نیاز عناصر اصلی گیاه نیاز به عناصر ریز مغذی را نیز برطرف کند.
مقاله پیشنهادی : آشنایی با کود سه بیست و مزایای آن برای خاک
مزایای استفاده از کود NPK
- افزایش رشد رویشی
- افزایش کلروفیل و فتوسنتز
- افزایش رشد زایشی
- افزایش ریشه دهی
- افزایش کمیت و کیفیت محصول
- افزایش مقاومت گیاهان به تنش ها
- بهبود گرده افشانی
- افزایش رنگریزی میوه‌ها
نحوه مصرف کود NPK
روشهای متفاوتی برای مصرف کود های NPK وجود دارد که شامل کود آبیاری، محلول پاشی ، شیار کود و کانال کود و هیدروپونیک می‌باشد. به دلیل حلالیت بالای این کودها می‌توان آنها را در سیستم های آبیاری استفاده کرد همچنین این خصوصیت حلالیت بالای آن اجازه استفاده راحت در محلول پاشی ها را می‌دهد.
روش مصرف انواع کودهای NPK
روش مصرف کودهای NPK به شکل، ترکیب و نوع کشت وابسته است و باید با توجه به نیاز گیاه و شرایط محیطی برنامه‌ریزی شود. کودهای NPK به صورت پودری، گرانوله، محلول‌پاشی و کودهای کریستاله موجودند که هرکدام روش خاصی دارند. کودهای گرانوله معمولاً به صورت پخش سطحی یا مخلوط با خاک در هنگام کاشت استفاده می‌شوند. کودهای محلول‌پاشی که قابلیت جذب سریع توسط برگ دارند، برای تامین نیاز فوری گیاه و اصلاح کمبودهای خاص در مراحل حساس رشد به کار می‌روند. همچنین کودهای کریستاله که به صورت محلول در آب هستند، اغلب در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و گلخانه‌ها مصرف می‌شوند. در هر روش، رعایت میزان دقیق، زمان‌بندی صحیح و شرایط آب و هوایی اهمیت دارد. استفاده زود هنگام کودهای حاوی نیتروژن معمولاً در مراحل اولیه رشد گیاه برای توسعه رویشی مناسب است و کودهای فسفر و پتاسیم بیشتر در مراحل توسعه ریشه و گلدهی کاربرد دارند. توصیه می‌شود قبل از مصرف، آزمایش خاک و برگ انجام شود تا بهترین ترکیب و میزان کود بر اساس نیاز واقعی گیاه انتخاب گردد و مصرف بی‌رویه یا کمبود عنصر ایجاد نشود.
کود گرانول گوگرد معدنی بنتونیت‌دار (21 %) بعنوان یک ماده اصلاحی در خاک‌هـای آهکـی استفاده می شود.
زمان مصرف کود NPK
بهترین زمان مصرف نوع گرانوله آنها در زمستان در چالکود و کانال کود می‌باشد و در نوع محلول پاشی آن بهتر است در صبح زود و یا عصر انجام شود. نوع کودهای فسفر بالا را می‌توان در اوایل کشت همراه با خاک اختلاط شود.
آیا کود NPK مضر است؟
کودهای NPK اگر به صورت صحیح و متعادل مصرف شوند، معمولاً مضر نیستند و یکی از اصلی‌ترین منابع تغذیه گیاهان محسوب می‌شوند. با این حال، مصرف نادرست این کودها می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. استفاده بیش از حد از کودهای NPK می‌تواند منجر به تجمع نمک‌ها در خاک شود که به شوری خاک و آسیب به ریشه‌ها منجر می‌شود. همچنین مصرف زیاد نیتروژن باعث رشد زیاد رویشی به قیمت کاهش باردهی و کیفیت محصول می‌شود. از طرفی، تعادل نداشتن نسبت عناصر باعث اختلال در جذب سایر ریزمغذی‌ها می‌شود که در نهایت سلامت گیاه را به خطر می‌اندازد. از نظر زیست‌محیطی نیز مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی منجر به آلودگی منابع آب زیرزمینی و سطحی و افزایش گازهای گلخانه‌ای می‌گردد. بنابراین رعایت دستورالعمل‌های مصرف، تحلیل خاک و برگ و توجه به نیاز واقعی گیاه، اهمیت بالایی دارد تا از مضرات احتمالی جلوگیری شود. استفاده هوشمندانه از کودهای NPK در کنار کودهای آلی و زیستی، رویکردی مناسب برای کشاورزی پایدار به شمار می‌رود.
کود NPK برای چه گیاهانی مناسب است؟
این کود برای تمامی گیاهان مناسب است فقط باید زمان استفاده صحیح و همچنین نوع کود NPK مناسب استفاده شود به عنوان مثال از کود فسفر بالا زمانی گل دهی استفاده شود و یا کود نیتروژن بالا را زمانی که نیاز به رشد رویشی بالا داریم استفاده کنید.
جمع بندی
کودهای NPK به عنوان تامین‌کننده عناصر اصلی غذایی نقش کلیدی در افزایش تولید و کیفیت محصولات کشاورزی دارند. با این وجود، مصرف نادرست و بیش از حد این کودها می‌تواند آسیب‌های زیست‌محیطی و اقتصادی به همراه داشته باشد. بنابراین، شناخت دقیق انواع کودهای NPK، انتخاب فرم مناسب و رعایت زمان و مقدار مصرف، کلید کشاورزی پایدار و بهینه است. استفاده از این کودها باید همراه با برنامه‌ریزی دقیق و تحلیل‌های علمی باشد تا تعادل عناصر غذایی حفظ شود و رشد گیاه به بهترین شکل ممکن تامین گردد. در نهایت، ترکیب کودهای NPK با اصلاحات خاکی و استفاده از کودهای آلی و زیستی، راهکاری مناسب برای حفظ سلامت خاک و افزایش عملکرد محصولات در درازمدت محسوب می‌شود.
