خاک سالم کلید رشد یک کشاورزی حاصلخیز است. تغذیه گیاهان با شناخت نوع خاک شما شروع می‌شود. دانستن نوع خاک به شما در انتخاب گیاهان مناسب برای شرایط رشد مناسب کمک می‌کند و تصمیمات لازم برای اصلاح خاک را نشان می‌دهد. نوع خاک همچنین بر مدت زمان و تعداد دفعات نیاز به آبیاری گیاه تأثیر می‌گذارد و در دسترسی به مواد مغذی نقش دارد. در این مقاله به شناسایی بافت خاک می پردازیم.
کود گرانوله بهساز آلی خاک باعث بهبود ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک می شود.
ساختار خاک
خاک از ذرات جامد و فضاهای منفذی تشکیل شده است. فضاهای منافذ تقریباً 50 درصد حجم خاک را تشکیل می‌دهند که این منافذ به عنوان مجرای عبور هوا و آب در خاک عمل می‌کنند. 50 درصد دیگر خاک از مواد معدنی، مواد آلی و میکروارگانیسم تشکیل شده است. مواد آلی از بقایای گیاهی و حیوانی تجزیه شده و اساساً کمپوست می‌باشند. موجودات زنده خاک شامل حشرات، قارچ‌ها، باکتری‌ها و کرم‌های خاکی هستند که بسیاری از آنها به عنوان تجزیه‌کننده عمل می‌کنند تا این فضولات گیاهی و حیوانی را به ترکیبات قابل استفاده توسط گیاهان تجزیه کنند. جزء معدنی خاک از خاک رس، سیلت و ذرات ماسه تشکیل شده است. مقادیر نسبی این مواد همان چیزی است که ما برای توصیف بافت یک خاک یا نوع خاک استفاده می‌کنیم.
بافت و احساس انواع مختلف خاک
وقتی نوع خاک را توصیف می‌کنیم، ذرات معدنی غالب را توصیف می‌کنیم. خاک به ندرت از 100% رس یا 100% سیلت تشکیل شده است، اما ترکیبی از دو یا سه عنصر معدنی همراه با مواد آلی است. از نظر نوع خاک یکی از این کانی‌ها برجسته تر خواهد بود. برای تعیین اینکه چه نوع خاکی از بافت به روش احساس دارید از موارد زیر استفاده کنید.
شن
شن و ماسه به خوبی به عنوان یک توپ در کنار هم قرار نمی‌گیرد. ممکن است در صورت مرطوب شدن، یک توپ ایجاد کند، اما زمانی که توپ خاک را پرتاب می‌کنید، به راحتی از هم جدا می‌شود. هنگامی‌که انگشت شست خود را از آن عبور می‌دهید، خاک شنی خرد می‌شود.
خاک رس
ذرات خاک رس بسیار ریز (ریز) هستند و خاک رسی وقتی آن را در دستان خود فشار می‌دهید احساس چسبندگی می‌کند. خاک رس به راحتی یک توپ را تشکیل می‌دهد، اغلب می‌توانید خاک را در دستان خود قالب بزنید. وقتی توپ در کف دست شما پرتاب می‌شود، از هم جدا نمی‌شود. ذرات خاک رس حتی زمانی که خاک را بین شست و انگشتان خود مالش می‌دهید به هم می‌چسبند و یک روبان را تشکیل می‌دهند.
سیلت
سیلت نیز بسیار ریز است، با ذرات متوسط در اندازه بین خاک رس و ماسه. هنگامی‌که یک توپ از خاک سیلتی درست می‌کنید، آن را به خوبی در کنار هم نگه می‌دارد، اما زمانی که در دست کار می‌شود یا پرش می‌شود، از هم جدا می‌شود. وقتی خاک‌های سیلت را بین شست و انگشتان خود بمالید، نرم و صاف و تقریباً آرد مانند به نظر می‌رسد. مانند خاک رس روبانی تشکیل نمی‌دهد
خاک لوم
کلمه لوم برای توصیف خاک‌هایی با مخلوط خوب ماسه، سیلت و رس و همچنین مواد آلی به کار می‌رود. این همان خاکی است که همه ما آرزو می‌کنیم برای باغبانی داشته باشیم! لوم‌ها می‌توانند ماسه یا سیلت یا خاک رس بیشتری داشته باشند، اما معمولاً بین انگشتان شما صاف می‌شوند. یک گلوله لومی‌مرطوب شده به خوبی به هم می‌چسبد، اما در هنگام پریدن یا زمانی که خاک را بین شست و انگشتان خود می‌کشید، به راحتی از هم جدا می‌شود.
کود آلی غنی شده پتاسه (10-00-00) گرومان در افزایش عیار محصول موثر است و مصرف آن درخاک‌های شور و قلیایی اکیدا توصیه می شود.
چرا نوع و بافت خاک مهم است؟
یکی از تفاوت‌های اصلی در این خاک‌ها اندازه نسبی تک تک ذرات است. خاک‌های رسی دارای کمترین ذرات و به دنبال آن سیلت هستند. ماسه بزرگترین ذرات را دارد. این اندازه‌های مختلف ذرات بر اندازه منافذ در خاک تأثیر می‌گذارد. به یاد داشته باشید، هوا و آب از طریق منافذ حرکت می‌کنند. همانطور که تصور می‌کنید، خاک‌های شنی بافت درشت با منافذ بزرگتر اجازه می‌دهند آب با سرعت بیشتری نسبت به خاک‌های رسی بافت ریز با منافذ کوچکتر وارد خاک شود. آب همچنین از خاک‌هایی با ذرات درشت سریعتر تخلیه می‌شود، در حالی که آنهایی که ذرات ریز دارند رطوبت خاک را برای مدت طولانی تری حفظ می‌کنند.
این ویژگی‌های خاک بر نحوه آبیاری ما با توجه به نوع خاک تأثیر می‌گذارد. هنگام آبیاری، آب باید فقط به همان سرعتی که قابل جذب توسط خاک باشد، اعمال شود. این یکی از دلایلی است که آبیاری قطرهای در صرفه جویی در مصرف آب به خصوص در خاک‌های رسی بسیار موثر است. آب را به آرامی‌تحویل می‌دهد و به آب اجازه می‌دهد به جای جاری شدن در سطح خاک نفوذ کند. دفعات آبیاری نیز بسته به نوع خاک متفاوت است. از آنجایی که خاک‌های شنی آزادانه زه‌کشی می‌کنند، بیشتر از خاک‌های ریزبافت نیاز به آبیاری دارند. خاک‌های رسی آب را به طور موثرتری حفظ می‌کنند و بنابراین می‌توان آنها را کمتر آبیاری کرد.
نوع خاک همچنین روی گیاهانی که در مزرعه ما رشد می‌کنند تأثیر می‌گذارد. برخی از گیاهان خاک رسی را تحمل نمی‌کنند، در حالی که برخی دیگر به رطوبت بیشتری نیاز دارند. با شناخت نوع خاک خود، می‌توانید با انتخاب گیاهانی که با شرایط منحصر به فرد شما مطابقت دارند، باغ خود را به احداث کنید.
چگونه نوع خاک خود را تشخیص دهیم؟
بهترین راه برای شناخت نوع خاک این است که یک نمونه تصادفی برای آزمایش جمع آوری کنید و آن را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه‌های مورد اعتماد بفرستید. نتایج نه تنها در مورد بافت خاک، بلکه pH و در دسترس بودن مواد مغذی را به شما نشان می‌دهد و توصیه‌هایی برای اصلاح خاک و کوددهی ارائه می‌دهد. با این حال، برای شناسایی نوع خاک بجز دستان خود به ابزار خاصی نیاز ندارید. دانشمندان این نوع تشخیص را روش “بافت با روش احساسی” می‌نامند که توصیف کاملاً دقیقی است. در اینجا نحوه اجرای آن را بیان می‌کنیم:
یک مشت خاک در دستتان بریزید. خاک را کمی‌مرطوب کنید (مگر اینکه خاک از قبل مرطوب باشد) خاک را به صورت یک توپ فشرده کنید توپ را به آرامی در دست خود پرتاب کنید از انگشت شست خود برای مالش خاک روی انگشتان خود استفاده کنید همانطور که روی خاک کار می‌کنید، به احساس آن در دستان خود توجه کنید. خاک چقدر خوب توپ را تشکیل می‌دهد؟ آیا توپ در کنار هم قرار می‌گیرد یا از هم می‌پاشد؟ وقتی توپ را در دست خود پرتاب می‌کنید، آیا به نگه داشتن آن ادامه می‌دهد یا به راحتی می‌شکند؟ هنگامی‌که خاک را بین انگشتان خود می‌چرخانید، شن‌ریزی یا صافی نسبی خاک را در نظر بگیرید. وقتی خاک را بین شست و انگشتان خود می‌مالید، روبانی تشکیل می‌شود یا به سادگی خرد می‌شود؟ تمام این سوالات به شما در تعیین بافت یا نوع خاک کمک می‌کند.
بافت خاک پارامتری است که هم در مزرعه و هم در آزمایشگاه به عنوان ابزار طبقه بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای تعیین چنین طبقه بندی از بافت فیزیکی خاک استفاده می‌شود. این بافت را می‌توان با استفاده از روش‌های کیفی مانند بافت با احساس و همچنین با استفاده از روش‌های کمی‌چندگانه مانند روش هیدرومتر، روش پیپت، روش POM (ذرات آلی) و یا روش سریع تعیین کرد. روش هیدرومتر پرکاربردترین روش در بین روش‌های کمی است.
بافت خاک در درجه اول بر اندازه ذرات با قطر کمتر از 2 میلی متر تمرکز دارد. مواردی که با این معیار مطابقت دارند عبارتند از شن، سیلت و خاک رس. سیستم‌های طبقه بندی معمولاً بر اساس درصد مشاهده شده شن، سیلت و رس است. سیستم‌های طبقه‌ای که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، طبقه‌بندی خاک USDA و سیستم‌های طبقه‌بندی خاک WRB هستند و هر دو از 12 کلاس بافت استفاده می‌کنند و همچنین سیستم UK-ADAS که از 11 کلاس استفاده می‌کند.
ایالات متحده دارای 12 طبقه بندی بافت خاک است که توسط USDA تعریف شده است. این طبقه بندی‌ها شامل شن و ماسه، لوم شنی، لوم، لوم سیلت، سیلت، لوم رسی شنی، لوم رسی، لوم رسی سیلتی، رس شنی، رس سیلتی و رس می‌باشد. طبقه بندی‌ها همگی بر اساس بخش‌های ماسه، سیلت و رس موجود برای یک نمونه خاک خاص تعیین می‌شوند. آنها معمولاً به دلیل اندازه ذرات غالب خاک (رس، سیلت، ماسه) یا ترکیبی از فراوان ترین آنها (رس شنی، رس سیلتی) نامگذاری می‌شوند. لوم مخلوطی از اندازه ذرات است که بیشتر از ماسه، سیلت و مقدار کمتری خاک رس تشکیل شده است.
از نظر وزن، ترکیب معدنی آن به ترتیب حدود 40-40-20٪ غلظت ماسه-سیلت-رس است. این نسبت‌ها می‌تواند متفاوت باشد و در نتیجه 5 طبقه‌بندی از طبقه‌بندی‌های ذکر شده قبلی به غیر از خود لوم (لوم رسی، لوم شنی و غیره) ایجاد می‌شود. وقتی کسی می‌خواهد بافت خاک را تعیین کند، معمولاً به کمک مثلث بافت خاک نیاز است. تصویر پایین نمونه‌ای از مثلث بافت معمولی است هر ضلع مثلث نشان دهنده درصد شن، سیلت و رس در یک نمونه خاک معین است. هر چه به یک ضلع مثلث نزدیکتر شوید، درصد اندازه ذرات خاک بیشتر می‌شود. مثلث فقط در صورتی کمک می‌کند که بدانید چند درصد شن، سیلت و رس در نمونه خاک خود دارید. هنگامی‌که درصد ترکیبات مشخص شد، مثلث می‌تواند به شکلی کاملاً شبکه‌ای استفاده شود تا مشخص شود که نمونه شما در کدام یک از 12 طبقه بندی قرار می‌گیرد.
کود سولفات منیزیم (23 درصد) نقش موثری در رشد ونمو گیاهان، رسیدن و رنگ آوری محصولات کشاورزی دارد.
برای استفاده از مثلث، با یکی از درصدهای اندازه ذرات خود شروع کنید، مثلاً سیلت، و محل آن را در ضلع مثلث قرار دهید. سپس خط اریب را به سمت چپ دنبال کنید تا به درصد خاک رس خود برسید. مکان آن نقطه به شما می‌گوید که چه طبقه خاکی دارید. اساساً پس از انتخاب سمت اندازه ذره شروع، به موازات سمت اندازه ذره دوم حرکت کنید تا نقطه خود را پیدا کنید. به عنوان مثال، اگر متوجه شدید که نمونه خاک شما 60 درصد سیلت و 35 درصد رس است، خاک شما به عنوان لوم رسی سیلتی طبقه بندی می‌شود. این روش را می‌توان به روشی مشابه با شروع از هر طرف مثلث بافت استفاده کرد. از مثلث همچنین می‌توان به صورت معکوس استفاده کرد تا ببیند در صورت استفاده از بافت با روش احساس، چه درصدی از اندازه ذرات به طور کلی برای هر طبقه خاک وجود دارد.
بافت نیز با خواص شیمیایی و فیزیکی خاک مرتبط است. توزیع و اندازه ذرات بر ظرفیت خاک برای نگهداری مواد غذایی و آب تأثیر دارد. خاک هایی با بافت ریزتر ظرفیت نگهداری آب بیشتری را نشان می‌دهند، اما با افزایش اندازه ذرات با بافت درشت خاک، این ظرفیت کاهش می‌یابد.
نتیجه گیری
برای خاک، محدوده اندازه ذرات خاصی وجود دارد که تعیین می‌کند اجزای آن به چه صورت طبقه بندی می‌شوند. خاک رس، سیلت یا شن باشد. ذرات رس با قطر کمتر از 0.002 میلی متر از کوچکترین ذرات هستند. پس از خاک رس ذرات سیلت با قطر بین 0.002 میلی متر تا 0.05 میلی متر با طبقه بندی USDA قرار دارند. شن و ماسه بزرگترین اندازه ذرات را با قطرهای 0.05 میلی متر تا 2.00 میلی متر دارد. ماسه به دلیل گستره قطر زیاد آن به دسته‌های ماسه بسیار ریز، ماسه ریز، ماسه متوسط، ماسه درشت و ماسه بسیار درشت تقسیم می‌شود. طبقه بندی USDA و WRB فقط کمی‌در محدوده قطر ذرات متفاوت است، اما هر دو ذرات رس را با یک مقدار طبقه بندی می‌کنند.
در نظر داشته باشید که استفاده از انواع کودهای کشاورزی نیز در بافت خاک تاثیر دارد.
