مراحل کود دهی گندم + برنامه غذایی کامل

اول از همه، باید قبل از اعمال هر روش کوددهی، وضعیت خاک مزرعه را از طریق آزمایش خاک 6ماهه یا سالانه در نظر گرفت. هیچگاه نمی توان بدون در نظر گرفتن داده های آزمایش خاک، تجزیه و تحلیل بافت و تاریخچه مزرعه را در مورد روش های کود دهی راهنمایی کرد. با این حال، برخی از برنامه ها و گزینه های استاندارد کودهی را که بسیاری از کشاورزان در سراسر جهان از آنها استفاده می کنند، بیان می شود: واریته های مدرن پرمحصول کارایی مصرف استفاده از نیتروژن بالاتری دارند، به این معنی که آنها از نیتروژن موجود بهتر جذب و بهره برداری می کنند. با این حال، کشاورزان باید در نظر داشته باشند که عملکرد دانه و محتوای پروتئین دانه همبستگی منفی دارند. در نتیجه، کشاورزان باید زمان و مقادیر کود نیتروژن را به بهترین شکل ممکن تنظیم کنند تا تعادل مطلوب بین این دو حفظ شود.

هدف این  برنامه کودی ارائه نوع و مقدار مناسب مواد مغذی مورد نیاز برای رشد و تولید محصول بالا به گیاهان گندم است. به منظور تشکیل برنامه کوددهی، کشاورز باید با متخصص کشاورزی صحبت کند و موارد زیر را در نظر بگیرد:

• واریته ای که کشت خواهد شد
• بازده مورد انتظار
• ویژگی های خاک
• ماده مغذی خاک
• تاریخ کاشت
• میزان آبیاری و بارندگی

به طور کلی، برای بهترین رشد و عملکرد، گیاه گندم به مواد مغذی زیر نیاز دارند: نیتروژن (N)، پتاسیم (K)، فسفر (P)، گوگرد (S)، منیزیم (Mg)، آهن (Fe) منگنز (Mn)، روی (Zn)، بور (B)، مس (مس)، کلسیم (Ca).

• نیاز به مواد مغذی در مراحل مختلف رشد گندم
• ماده مغذی مرحله رشد
• ظهور و جوانه زنی N – P
• تیلرینگ N – Mg
• رشد ساقه N – P–  K – S – Mg – Zn
• گلدهی – پرشدن دانه N – P- K– Mg – B

نیتروژن و آب عوامل اصلی موثر بر عملکرد نهایی گندم هستند. با این حال، کشاورز باید در نظر داشته باشد که برای بالاترین عملکرد و بهترین کیفیت دانه، یک برنامه کوددهی مناسب با خاک حاصلخیز باید نیاز گندم را در تمام مواد مغذی مختلف مورد نیاز پوشش دهد.

محاسبه N مورد نیاز به شکل گیری یک برنامه کوددهی تخصصی تر برای هر محصول مزرعه کمک می کند. با این حال، کشاورزان معمولاً با تجربه یا پیروی از توصیه های منتشر شده کوددهی می کنند. معمولاً، در هر کشور یا منطقه‌ای که گندم یکی از محصولات مورد علاقه است، دولت‌ها یا مؤسسات مقادیر توصیه شده از نیتروژن مورد نیاز را منتشر می‌کنند. به طور کلی، بسته به حاصلخیزی خاک (محتوای آلی زمین)، مقدار کل نیتروژن مورد نیاز برای کوددهی بین 80 تا 200 کیلوگرم در هکتار متغیر است.

مقدار کل کود نیتروژن در گندم بهاره معمولاً حدود 20-10 درصد بیشتر از گندم زمستانه است زیرا محتوای پروتئین مطلوب دانه حدود 1-1.5 درصد بیشتر است. برعکس، برای گندم دوروم، کشاورزان می توانند توصیه های مربوط به گندم زمستانه را رعایت کنند.

مقادیر توصیه شده یا محاسبه شده کود نیتروژن کل اضافه شده به محصول را می توان در 3 مرحله تقسیم کرد. در حالی که استفاده در یک دوز در مزارع گندم دیم کاملاً معمول است، تجربه و شواهد علمی کارایی و عملکرد بالاتر را با تقسیم مقدار N به 2-3 دوز در طول فصل رشد ثابت کرده است.

اولین کاربرد می تواند درست قبل یا در حین کاشت بذر با 15-35 درصد از کل مقدار نیتروژن باشد. هنگامی که گندم به دنبال محصول سویا یا ذرت به خوبی بارور شده باشد، نیتروژن اضافی مورد نیاز برای استفاده محدود می شود. در خاک های شنی یا دیر کاشت، کوددهی اولیه N می تواند افزایش یابد.

در صورتی که استفاده از اوره و کاشت به طور همزمان انجام شود، می توانید مقدار اوره را کمتر از 18 کیلوگرم در هکتار نگه دارید یا قبل از آن مزرعه را آبیاری کنید. در مزرعه به اندازه کافی مرطوب، مقدار اوره در تماس با بذر را می توان به 50 کیلوگرم در هکتار  افزایش داد بدون اینکه مشکلی در جوانه زنی ایجاد شود . کشاورزان می توانند 2-3 تن کود در هکتار (یا کمپوست و سایر مواد آلی) 5-6 هفته قبل از کاشت به عنوان جایگزینی برای کودهای شیمیایی استفاده کنند. شخم کم عمق و بارندگی یا آبیاری می تواند در آن زمان برای ترکیب آن مفید باشد.

کاربردهای دوم تا سوم N می تواند در مرحله شروع پنجه زنی یا طویل شدن ساقه باشد. استفاده از کودها همراه با آبیاری ترجیح داده می شود. استفاده در آن دوره رشد رویشی گیاهان را تسریع می کند، اما می تواند آنها را مستعد افزایش طول دوره رشد رویشی بیشتر کند. برای عملکرد دانه و پروتئین بیشتر، اغلب توصیه می شود که از N کمی دیرتر، در طول رشد استفاده شود. بر اساس نتایج تجربی، استفاده از محلول نیترات آمونیوم اوره مایع (28 یا 32%) 2 تا 5 روز پس از گرده‌افشانی باعث افزایش پروتئین دانه شده است.

نیتروژن در کشاورزی گندم به یک دلیل دیگر مهم است: کود نیتروژن تأثیر کلرید سدیم بر عملکرد گندم را کاهش می دهد. بر اساس یک مطالعه، طول سنبله، تعداد سنبلچه، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، و وزن 1000 دانه تحت تأثیر برهمکنش بین رقم و نیتروژن و برهمکنش بین شوری و نیتروژن قرار گرفتند.

فسفر (P) – پتاسیم (K)

فسفر و پتاسیم دو عنصر غذایی مهم بعد از N برای کشت گندم هستند. معمولاً کل کودهای فسفر و پتاسیم در زمان پیش کاشت به محصول اضافه می شود، معمولاً اکثر آنها کودهای کنترل شده برای کاهش آبشویی مواد مغذی و ارائه نتایج بهتر هستند؛ البته در طور دوره داشت نیز به صورت محلول پاشی یا کود آبیاری می توان استفاده کرد.

با توجه به اینکه در کشت دیم گندم زمان بارندگی و آبیاری مشخص نیست به همین دلیل کود دهی در مزارع دیم بسیار متفاوت با کشت آبی است. در بعضی از شرایط که بارندگی اتفاق نمی افتد کشاورز مجبور به استفاده محلول پاشی است که در این شرایط باید تمامی زوایای آن در نظر گرفته شود و دز مصرفی را متعادل در نظر گرفت زیرا خود محلول پاشی در شرایط تنش خشکی و نبود بارندگی ممکن است سبب سوختگی برگ های گیاه بشود. همچنین برای استفاده از کودهای پیش کشت نیز باید دقت کافی را به کار برد زیرا در نبود بارنگی جذب اتفاق نمی افتد پس باید از کودهای آهسته رهش استفاده کرد که هم از آبشویی عناصر جلوگیری کرد و هم عنصر در داخل خاک تا زمانی که رطوبت به آن برسد قرار داشته باشد. در زیر یک دستور العمل کلی برای کوددهی گندم دیم آورده شده است:

• قبل از کاشت کودهای گرانوله آهسته رهش دارای 3 عنصر اصلی
• بذر مال کردن گندم با کودهای فسفره و روی
• پنجه زنی: محلول پاشی عناصر ریزمغذی
• مرحله ساقه دهی: استفاده از کودهای پتاس بالا
• مرحله پرشدن دانه: کودهای پتاس بالا به همراه اسید آمینه

گندم زمانی بهترین رشد را دارد که PH خاک بین 6 تا 7 باشد. رشد گندم در pH کمتر از 6 اغلب منجر به کمبود منیزیم (Mg)، کانی‌سازی کندتر نیتروژن آلی (N)، کاهش دسترسی به فسفر (P) و افزایش احتمال سمیت آلومینیوم (Al) و منگنز (Mc) می‌شود. هنگامی که گندم در خاک های PH بالاتر از 7 رشد می کند، ممکن است کمبود منگنز رخ دهد.

به طور کلی، تمام منابع کود نیتروژن، اگر به درستی استفاده شود، برابر هستند. کاربردهای اوره (46 درصد نیتروژن)، نیترات آمونیوم (33 درصد)، محلول های اوره-آمونیم نیترات (UAN) (28 درصد نیتروژن) و سولفات آمونیوم (21 درصد) معمولاً نتایج یکسانی را در اوایل بهار به دست می آورند. نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم و منابع نیتروژن ترجیحی برای کاربرد دوم بهاره درست قبل از طویل شدن ساقه اگر شرایط گرم و خشک باشد. استفاده از اوره در شرایط گرم و خشک ممکن است منجر به کاهش مقداری تبخیر آمونیاک شود.

عناصر ثانویه و ریز مغذی برای رشد بهینه گندم ضروری هستند. با این حال، این مواد مغذی معمولاً در خاک های اکثر مناطق به خوبی تأمین می شوند. خاکهای آهکی معمولاً دارای کلسیم، منیزیم و گوگرد کافی هستند. سهم جوی گوگرد هر ساله گوگرد کافی را تامین می کند.

منگنز (mn) محتمل ترین ریز مغذی مورد نیاز است. هر زمان که PH خاک بالاتر از 6.2 باشد، آزمایش خاک برای منگنز توصیه می شود. کود منگنز را به صورت نواری یا در تماس با دانه بمالید تا بهترین کارایی داشته باشد. منبع ارجح منگنز سولفات منگنز است.

کمبود مس (مس) نیز در خاک مشاهده شده است اما در خاک های معدنی مشاهده نشده است. به دلیل مشکلات شدید کمبود منگنز و مس و اغلب در دسترس بودن بیش از حد نیتروژن در خاک های سنگین ، کاشت گندم در خاک های سنگین توصیه نمی شود.

برنامه کودی مناسب برای زراعت محصول گندم در 2روش دیم و آبی، می‌تواند تأثیر زیادی بر افزایش عملکرد و کیفیت محصول و در نهایت افزایش درآمد کشاورز داشته باشد. با توجه به تنوع شرایط زراعی، اقلیمی و نیازهای خاص هر منطقه، لازم است کشاورزان نیازهای جامع کودی گیاه را شناسایی کرده و با استفاده از کودهای مناسب و زمان‌بندی صحیح، به تقویت خاک، اصلاح خاک و محصول بپردازند. توجه به توصیه‌های فنی و به‌کارگیری نکات بیان‌شده در این مقاله می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری در کشت گندم منتهی شود.