نماتدها کرمهای گرد هستند که یکی از قدیمیترین و متنوع ترین گروههای جانوران روی زمین هستند. اکثر نماتدها میکروسکوپی، آزاد زندگی میکنند و از باکتریها، قارچها، تک یاختهها و سایر نماتدها تغذیه میکنند، اما حدود 15 درصد از گونههای نماتد شناخته شده انگل گیاهان هستند. نماتدهای تغذیه کننده باکتری نقش مهمیدر چرخش مواد مغذی گیاه در خاک دارند و بسیار مفید هستند. از نماتدهای انگلی گیاهی، بسیاری از آنها برای کشاورزان نگران کننده هستند، از جمله: گره ریشه، غده، ضایعه ریشه، نیزه، خنجر، سوزنی، ریشه کلنگ، حلقه، مارپیچ، سنجاق، ساقه، پیاز، جوانه و نماتدهای برگ.
نماتدهای ریشه گره گونه ای از جنس نماتد Meloidogyne هستند. گونههای زیادی از این نماتد وجود دارد و همه آنها انگلی روی گیاهان مختلف هستند. برخی از گونهها میزبانهای خاصی دارند، در حالی که برخی دیگر بر طیف وسیعی از گیاهان تأثیر میگذارند. همه آنها حالت عمل یکسانی دارند. آنها وارد ریشه گیاه میشوند و باعث ایجاد گال یا “گره” میشوند.
نماتدهای انگلی گیاهی حیوانات ساده ای هستند که اغلب کمتر از 1000 سلول دارند. آنها دارای یک قسمت دهانی سبک هستند که برای سوراخ کردن بافتهای گیاه، استخراج آب میوه و ترشح موادی که به انگلی شدن گیاه کمک میکند، استفاده میشود. نماتدها در اشکال و اندازههای مختلف وجود دارند. به طور معمول، آنها بلند و باریک هستند، اما زمانی که بالغ میشوند، میتوانند متورم و نه خیلی کرم مانند به نظر برسند. نماتدها همه پوست اندازی میکنند، شبیه به حشرات. اگرچه این موجودات بسیار کوچک هستند، اما سیستم عصبی و اندامهای حسی پیچیدهای دارند که به آنها اجازه میدهد تا گیاهان میزبان خود را پیدا کنند، سلولهای گیاهی خاصی را که نیاز دارند، جفتگیری کنند و تولید مثل کنند.
نماتدها همچنین در اثر تغییرات شدید محیطی، مانند دما و در دسترس بودن آب، مستعد مرگ هستند. برخی، نه همه، انواع نماتدها میتوانند در این مواقع استرس محیطی وارد حالت عدم فعالیت متابولیک شوند. اگر آنها بتوانند این کار را انجام دهند، اغلب میتوانند سالها در انتظار شرایط مساعدتر برای احیای آنها زنده بمانند.
مدیریت و کنترل در کشاورزی اهمیت حیاتی دارد زیرا بسیاری از آنها میتوانند امنیت غذایی یک کشور را به دلیل از دست دادن عملکرد تولیدی محصولات به خطر بیندازند. پیشگیری کلید کنترل نماتدهای ریشه گره است. چندین راهکار وجود دارد که میتوانید برای جلوگیری از آسیب جدی نماتدهای ریشه گره انجام دهید. از بین بردن کامل هر آفت بسیار دشوار است، به ویژه در مورد کرمهای گرد کوچکی که در خاک زندگی میکنند مانند نماتدهای گره ریشه. بهترین چیزی که میتوانید به آن امیدوار باشید سرکوب آنها است، یعنی آنها را “مدیریت” کنید، و به همین دلیل است که درمانهای پیشگیری کلیدی هستند.
اگر به طور منظم با نماتدهای ریشه گره مشکل دارید، ممکن است لازم باشد هر سال از این روشهای پیشگیری استفاده کنید. با Root-not Nematodes ماندگاری ارزش دارد. اگر عفونت رخ دهد، باید تمام گیاهان آلوده را از بین ببرید تا از عفونت سایر گیاهان جلوگیری کنید. مراقب علائم سطحی توصیف شده باشید. مخصوصاً در ماههای گرمتر مراقب باشید زیرا نماتدهای ریشه در هوای گرم و خشک مورد فعالیت بیشتری دارند.
اگر گیاهان آسیب دیده به طور مناسب تغذیه و آبیاری شده اند، ممکن است برای تایید تشخیص نیاز به بررسی ریشههای گیاه داشته باشید.
تناوب زراعی را اجرا کنید، یعنی هر سال گیاهان حساس را در یک بستر مزرعه نکارید. گیاهان مستعد جایگزین مانند هویج را با محصولات گیاهی کمتر حساس مانند پیاز جایگزین کنید. مقدار زیادی کمپوست و سایر مواد آلی به خاک اضافه کنید. این امر باعث افزایش میکروارگانیسمهای طبیعی خاک میشود که به سرکوب نماتدها کمک میکند. محصول کود سبز خردل بکارید و آن را در بستر زمین زراعی شخم بزنید که این شخم زدن باعث آزاد شدن مواد شیمیایی طبیعی به نام ایزوتیوسیانات میشود که نماتدها را از بین میبرند.
انواع رقم های گوجه فرنگیهای مقاوم را پرورش دهید.
گیاهان آلوده را در کمپوست قرار ندهید.
علفهای هرز را کنترل کنید. نماتدهای ریشه گره ریشه تعدادی از علفهای هرز، به ویژه علفهای هرز سولاناسه مانند شب بو را آلوده میکنند.
کنترل و درمان نماتد ریشه:
چهار تاکتیک اصلی برای کنترل نماتدهای انگلی گیاهی وجود دارد: بیولوژیکی، زراعی، شیمیایی و ژنتیکی.
کنترل بیولوژیکی شامل استفاده از شکارچیان یا پاتوژنهای طبیعی یا معرفی آن موجودات است. کنترل بیولوژیکی نماتدها عموماً در آزمایشگاه بسیار مؤثرتر از صحرایی است.
کنترل زراعی بیشتر شامل تناوب زراعی با گیاهان غیر میزبان است. این یک روش بسیار موثر برای محدود کردن رشد جمعیت نماتد است و میتواند سطوح نماتد را زیر آستانه آسیب در سالهایی که محصولات غیر میزبان رشد میکنند، کاهش دهد. با این حال، مدیریت برخی از نماتدها، با استفاده از تناوب زراعی به دلیل گستره میزبانی وسیع آنها دشوار است.
کنترل شیمیایی شامل محصولات مقرون به صرفه ای است که نماتدها را در خاک از بین میبرد. سموم تدخینی و مایع یا جامد غیر تدخینی در دسترس هستند. اکثر مواد تدخینی به دلیل خطرات زیست محیطی توسط EPA ممنوع شده اند، اما تعداد کمیهنوز در دسترس هستند. نماتدکشهای غیر تدخینی مانند حشره کشها عمل میکنند. این محصولات میتوانند جمعیت نماتدها را کاهش دهند، اما به اندازه مواد تدخینی موثر نیستند. به دلیل هزینه استفاده از نماتدکش، آنها فقط در محصولات با ارزش بالا توجیه اقتصادی دارند.
کنترل ژنتیکی معمولاً شامل استفاده از واریتههای مقاوم است.
راههاي انتقال نماتد:
برخی از نماتدها شبیه به مارها حرکت میکنند. با این حال، اکثر آنها در طول عمر خود نمیتوانند بیش از یک متر یا بیشتر حرکت کنند. انتشار نماتدها از مزرعه ای به مزرعه دیگر معمولاً شامل تجهیزات مزرعه، گیاهان یا بذرهای آلوده، خاک یا گل منتقل شده روی پای افراد یا حیوانات یا حرکت آبهای سطحی است.
روش تشخیص نماتد:
از آنجایی که نماتدهای گره ریشه در زیر زمین هستند و از آنجایی که دیدن آنها بسیار سخت است، برای شناسایی آنها باید مراقب علائم گیاهی در قسمت های هوایی گیاه باشید. در صورت بروز علائم در سطح زمین، ممکن است لازم باشد ریشههای آن را برای تایید تشخیص بررسی کنید. علائم آسیب نماتد ریشه گره را بررسی کنید.علائم و نشانههای تشخیصی اصلی آلودگی به نماتد، کیست ریشه یا گال ریشه و “پشم نماتد” روی پیاز و بنه است.
خسارات و آسیبهای نماتد در ریشه:
نماتدهای مختلف از تمام قسمتهای گیاه تغذیه میکنند: ریشه، ساقه، برگ، گل و دانه.
بیشتر نماتدهای انگلی گیاهی تغذیه کننده ریشه هستند و در خاک زندگی میکنند. خسارات وارده به گیاه روی زمین ماهیتی کلی دارد و مربوط به آسیب ریشه است. کمبود مواد مغذی، پژمردگی، کاهش رشد، کاهش عملکرد و گاهی اوقات مرگ گیاه میتواند منجر شود.
انواع نماتد گیاهی:
نماتدهای انگلی گیاهی موجودات میکروسکوپی هستند که در خاک و بافتهای گیاهی ساکن هستند. در میان این گونه موجودات، گونههای Meloidogyne، Heterodera، Globodera و Pratylenchus مضرترین هستند، زیرا بیش از 2500 گونه مختلف از گیاهان را تحت تأثیر قرار میدهند و زیان اقتصادی بیش از 100 میلیارد دلار در سال در سراسر جهان ایجاد میکنند. این نماتدها تهدید قابل توجهی برای پیشرفت و امنیت غذایی کشور هستند. تقریباً نیمیاز بازار جهانی نماتدکشها که معادل 1 میلیارد دلار در سال است، برای کنترل این نماتدها استفاده میشود.برخی از نماتدهای انگلی گیاهی بیشتر عمر خود را در داخل بافتهای گیاهی میگذرانند. این نماتدها “انگلهای درونی” هستند و از مزیت محافظت در برابر موجودات شکارچی ساکن در خاک اطراف برخوردار هستند که با خوشحالی آنها را میکشند و میخورند. برخی دیگر عمدتاً در خاک بدون بهره مندی از بافتهای محافظ گیاهی زندگی میکنند و «انگلهای بیرونی» نامیده میشوند. انگلهای خارجی با مرگ گیاه میزبان خطر مرگ کمتری دارند، اما احتمال حمله یک شکارچی یا بیماریزا بیشتر است.
چه گیاهانی تحت تأثیر نماتدهای ریشه گره قرار میگیرند:
نماتدهای ریشه گره یکی از مهم ترین آفات نماتد گیاهان هستند و دارای طیف میزبان متنوعی از صدها گیاه هستند که عبارتند از:
گوجه فرنگی، بادمجان و فلفل دلمه ای
خیار، کدو تنبل و سایر خیارها
سبزیجات ریشه ای مانند هویج، سیب زمینی و سیب زمینی شیرین
میوههایی مانند موز، شلیل و توت فرنگی
میخک، گل داوودی و گل رز
نتیجه:
کنترل خوب نماتد به رویکرد مدیریت یکپارچه آفات با استفاده از ترکیبی از روشهای کنترل بستگی دارد.