بررسی کارآیی کود ویتاریکو شرکت گرومان بر روی عملکرد کمی سبزی تره

مالكیت
مالکیت معنوی و کلیه حقوق مرتبط بر نتایج مطالعات، ابتکارات و نوآور‌ی‌‌های حاصل از این پروژه، متعلق به شرکت گرومان بوده و چاپ، انتشار و استفاده از تمام یا قسمتی از این نتایج بدون کسب اجازه کتبی ممنوع می‌باشد و متخلفین تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت.

مقدمه

تره فرنگی با نام علمیAllium porrum L. ، یکی از سـبزیجات زراعی مهم در اروپا است. تولید اکولوژیک و پایدار سبزیجات نیازمند استفاده از یک سیستم کشاورزی کم نهاده و آهسته رهش است کـه در آن برنامـه مشخصـی بـرای حفـظ حاصلخیزی خاك و حفاظت گیاهان وجود داشته باشد. با توجه به حجم بیوماس تولیدی این محصول، کوتاه بودن دوره داشت آن و تکرار دفعات برداشت آن، ضرورت تغذیه و کود دهی اراضی تحت کشت تره اجتناب ناپذیر است.

برای بررسی تاثیر کارآیی کود ویتاریکو تولید شرکت گرومان در مقایسه با عرف منطقه یک آزمایش بصورت پایلوت در مزارع روستای قمصر از توابع باقرآباد شهر ری در سال زراعی 1402 اجرا شد. در تیمار عرف منطقه فقط از کود‌های پایه استفاده شد و در تیمار دستورالعمل تغذیه شرکت گرومان کود ویتاریکو در سه سطح 200، 300 و 400 کیلوگرم در هکتار و کود ماکروگرانوله به مقدار 300 کیلوگرم در هکتار کود مورد آزمایش قرار گرفتند.

در زمان برداشت هر چین معیار عملکرد کمی در هر کرت مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد محصول تره به ترتیب مربوط به تیمار کودی 200 کیلوگرم در هکتار کود ویتاریکو گرومان با عملکرد 89 تن در هکتار و عرف منطقه با 60 تن در هکتار بود. اختلاف بین این دو تیمار حدود 48 درصد بوده است که با توجه به اینکه قیمت تره در بازار میوه و تره بار حدود 30،000 ریال بوده است، در آمد کشاورز در هر هکتار معادل 834.640.000 میلیون ریال افزایش خواهد یافت بنابرین از آنجائیکه تیمار کودی گرومان موجب افزایش درآمد اقتصادی تولید کننده شده و همچنین به دلیل خاصیت کند رهش بودن آن و تاثیر آن در سال‌‌های بعد توصیه می‌گردد که در سطح وسیع استفاده شود.

راهکار افزایش عملکرد گیاهان در تنش

یکی از راه حل‌های نوین در کشاورزی پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک جهت افزایش عملکرد گیاهان در شرایط تنش، استفاده از ریزجانداران مفید خاك به عنوان کود‌های زیستی، جهت کاهش خسارت‌های ناشی از تنش‌های محیطی میباشد. روش‌‌های زیستی یکی از روش‌های بسیار مفید و دوستدار محیط زیست، جهت بهبود رشد و تغذیه گیاهان در شرایط تنش میباشد. روش‌های زیستی، همچون استفاده از ریز جانداران محرك رشد مانند باکتری‌های ریزوسفری بهبود دهنده‌ی رشد گیاه Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR) و قارچ‌های بهبود دهنده‌ی رشد گیاه Plant Growth Promoting Fungi (PGPF) که رابطهی همیاری با گیاهان دارند، میتواند راهکار مناسبی جهت بهبود تغذیه و رشد گیاه در شرایط عادی و تنش باشند.

کود‌های زیستی بر مبنای گزینش انواعی از ریز موجودات مفید خاک تهیه می‌شوند و کارایی بالایی از نظر تولید عوامل محرک رشد و فراهم سازی عناصر غذایی به شکل قابل جذب دارا می‌باشند. باکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن، حل کننده فسفات و قارچ‌های میکوریز از جمله ریز موجودات موثر در این فرایند شناخته شده اند. به عنوان مثال کود‌های زیستی فسفره می‌توانند قابلیت جذب فسفر را زیاد کرده و رشد گیاه را با افزایش کارایی تثبیت زیستی نیتروژن، دسترسی عناصر غذایی و تولید هورمون‌های رشد افزایش دهند.

این ریز جانداران میتوانند با سرکوب عوامل بیماریزا ی گیاهی، تولید محرك‌های رشد گیاه، کاهش تنش‌های زیستی و غیر زیستی و یا با القای مقاومت، اثرات مفیدی بر گیاهان داشته باشند. استفاده از گونه‌های تریکودرما یکی از روش‌های زیستی به منظور افزایش عملکرد محصولات کشاورزی میباشد. گونه‌های جنس تریکودرما، از مهم ترین قارچ‌های آنتاگونیست هستند که به عنوان قارچ ساپروفیت در اغلب خاكها وجود دارند.

این ریز جانداران به عنوان قارچ‌های PGPF افزایندهی رشد گیاه، جزء متداول‌ترین گونه‌های قارچی اصلاح کنندهی خاك محسوب میشوند. همچنین اغلب سویه‌های تریکودرما، محیط اطراف خود را با ترشح اسید‌های آلی، همچون اسید گلوکونیک، اسیدسیتریک و اسید فوماریک اسیدی می‌کنند و در نتیجه قادر به حل کردن فسفات، ریزمغذیها، آهن، منگنز و منیزیم خواهند بود. توان اسپور زایی بالا، تحمل بالا نسبت به عناصر سنگین خاك، شوری و رقابت تغذیهای بالا نسبت به عوامل بیماریزا در محیط ریزوسفر، از مهم ترین خصوصیات گونه‌های مختلف جنس تریکودرما محسوب میشوند.

نیاز غذایی تره

از آنجایی که تره گیاهیست که رشد رویشی آن برای کشاورز مهم است بیشترین مصرف کودی در آن کود‌های حاوی نیتروژن میباشد علاوه بر مصرف اینگونه کود‌ها در هر بار برداشت مصرف کود‌های فسفره نیز باعث افزایش ریشه‌دهی و در نهایت افزایش عملکرد میشود همچنین برای مقاومت در مقابل آفات و بیماریها مصرف کود‌های پتاسه نیز لازم است.
مدیریت تلفیقی تغذیه گیاه با حفظ حاصلخیزی خاك و فراهمی عناصر مورد نیاز گیـاه در سطح بهینه، منجر به تولید پایدار محصول به میزان مورد انتظار می‌گردد. استفاده مداوم از مقـادیر بالای کود‌های شیمیایی اثرات منفی بر تولید پایـدار محصـول داشـته و اسـتفاده نابجـای آنهـا می‌تواند ‌به آلودگی محیط زیست منجر شود. کشاورزی پایدار چیزی جـز مـدیریت مـاده آلـی خاك و استفاده نسبی از کود‌های آلی و بیولوژیک، کود سبز، بقایای گیاهی و انواع کمپوسـت نخواهد بود. از آنجایی که، کود‌های آلی به تنهایی قادر به تـأمین نیاز‌های غـذایی محصـولات کشاورزی پربازده در کشاورزی امروزی نیست، استفاده تلفیقی از کود‌های شـیمیایی، آلـی و زیستی راه‌حل مناسبی در توصیه کود می‌باشد. از طرف دیگر، استفاده توأم کود‌های شـیمیایی و آلی می‌تواند ‌به بهبود شرایط فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاك کمک کرده و بـه دنبـال آن سبب افزایش میزان کربن آلی و عناصر غذایی خاك گردد.

نوع کود نیتروژنی

انتخاب منبع کودی مورد استفاده بستگی به مدیریت زراعی، موجود بودن کود در بازار، قیمت کود و محتوای عنصر غذایی موجود در کود دارد. در حال حاضر در بین کود‌های نیتروژنی رایج در کشور، کود‌های اوره، نیترات آمونیوم، سولفات آمونیوم و کود اوره با پوشش گوگردی به عنوان کود‌های نیتروژنی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اوره {CO(NH2)2} با حدود 46 درصد نیتروژن، بالاترین مقدار نیتروژن را در میان کود‌های نیتروژنی دارد. نیترات آمونیوم (NH4NO3) حاوی 35 درصد نیتروژن است که نصف آن به شکل آمونیوم و نصف دیگر به صورت نیترات است. این کود در آب بسیار محلول و شکل خالص آن بسیار جاذبالرطوبه میباشد.
با توجه به اثرات بسیار مفید قارچ‌‌های تریکودرما و نقش ضد تنشی و تغذیهای آنها، آزمایش زیر برای بررسی کارایی آنها در زراعت تره طرح ریزی و اجرا گردید.

مواد و روش‌ها

برای بررسی کارآیی دستورالعمل تغذیه کودی شرکت گرومان روی عملکرد کمی سبزی تره یک طرح آزمایشی بصورت پایلوت در مساحت 100 متر مربع در اراضی روستای قمصر منطقه شهر ری اجرا گردید. وضعیت این اراضی کاملاً تسطیح شده و بافت خاک آنها از نوع Loam بود. کشت قبلی هر 5 قطعه تره بوده است. روش آبیاری غرقابی بود، ارتفاع از سطح دریا قطعات محل آزمایش حدود 1002 متر گزارش گردیده است.
عملیات کاشت به صورت دستی و کرتی انجام شد. تمام عملیات‌‌های زراعی شامل خاک ورزی، کاشت، داشت و برداشت در هر 5 قطعه مشابه انجام شد به استثنای عملیات‌‌های کوددهی که در تیمار مطابق دستورالعمل شرکت گرومان انجام گرفت. مدیریت عوامل زیان‌آور در مزارع مورد آزمایش نیز مانند سایر مزارع اجرا گردید.

ارزیابی‌ها

عملکرد نهایی تیمار

از ابتدای فصل برداشت هر کرت به طور جداگانه برداشت، بسته بندی و توزین شد. در کل دوره برداشت تعداد 5 چین از هر تیمار برداشت شد که بعد از برداشت نهایی عملکرد کل در هکتار محاسبه گردید.

تجزیه و تحلیل داده ها

برای تجزیه داده‌ها و رسم نمودارها از نرم افزار اکسل استفاده شد.

نتایج

عملکرد در واحد سطح

محاسبه عملکرد نهایی از طریق داده‌‌های آماری به دست آمده از نمونه برداری و تجزیه و آنالیز آنها نشان داد که کمترین عملکرد مربوط به تیمار کودی عرف منطقه 60.017 تن در هکتار و بیشترین عملکرد مربوط به تیمار کودی گرومان (مصرف 200 کیلوگرم ویتاریکو) 89.005 تن در هکتار بوده است. به عبارت دیگر عملکرد تیمار 200 کیلوگرم ویتاریکو در هکتار 28،890 کیلوگرم بیشتر از تیمار عرف منطقه بوده است.

بحث و نتیجه گیری

همانطور که در بخش نتایج مشخص شد عملکرد کمی محصول تره بطور کامل مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش عملکرد در واحد سطح تره در تیمار‌‌های کودی گرومان به طور معنی داری نسبت به تیمار عرف منطقه افزایش عملکرد داشته است. به طور دقیق در تیمار‌‌های کودی گرومان شامل مصرف 200 کیلوگرم ویتاریکو، 300 کیلوگرم ویتاریکو، 400 کیلوگرم ویتاریکو و مصرف 300 کیلوگرم ماکروگرانوله عملکرد به ترتیب به مقدار 89، 83، 79 و 71 تن در هکتار بوده است که تمامی تیمارها به ترتیب نسبت به تیمار عرف منطقه 48، 38 ، 31 و 18 درصد افزایش عملکرد را نشان داد.

نتایج آزمایش فوق بیانگر این است که بر خلاف تصور عموم که هر چقدر مصرف کود بالاتر شود عملکرد نیز افزایش پیدا میکند؛ اینطور نبوده و مصرف 200 کیلوگرم کود ویتاریکو در هکتار نسبت به تیمار کودی 400 کیلوگرم در هکتار در حدود 12 درصد افزایش عملکرد داشت و بین مصرف بیشتر و عملکرد رابطه معکوس نشان داده شد. در نهایت پیشنهاد می‌گردد با توجه به امیدبخش بودن دستورالعمل تغذیه‌ای شرکت گرومان آزمایشات دقیق‌تری در سال‌‌های آینده اجرا شود و در این آزمایشات اجزای عملکرد و روش‌‌های ارزیابی بصورت استاندارد انجام گیرد.

توجیه اقتصادی و زیست محیطی

یکی از مهمترین معیار‌های مورد توجه تولیدکنندگان محصولات کشاورزی همواره بحث تولید اقتصادی محصول و رعایت مسائل زیست محیطی است. جدول 1-5 میزان هزینه‌ها و درآمد‌های دو تیمار این آزمایش را نشان می‌دهد. از آنجائیکه محصول نهایی قابل فروش در این آزمایش «تره» بوده و بر اساس اطلاعات گزارش شده از طریق میدان تره‌بار اصلی تهران، این محصول از قرار هر کیلوگرم 30،000 ریال فروخته شده است، مطابق جدول 1-5 مشخص شد که در صورت استفاده از کود ویتاریکو گرومان درآمد اقتصادی تولید کننده در هر هکتار معادل 834.640.000 ریال افزایش خواهد و این موضوع حاکی از توجیه اقتصادی بسیار بالای این کود است.

ضمناً از آنجائیکه عمده کود‌های مصرف شده در تیمار کودی شرکت گرومان از نوع کند رهش (Slow Release) و همچنین وجود قارچها درون خاک هستند بنابراین انتظار می‌رود که حتی روی تولید محصول سال بعد نیز تاثیر مثبت داشته و بخاطر همین خصوصیت میزان نفوذ آنها به آب‌های جاری و سفره‌‌های زیر زمینی کمتر شده و بطور قطع اثرات سوء زیست محیطی کمتری را نیز به دنبال خواهند داشت.

منابع
1) غیبی، محمد نبی، اسدی، فاطمه و طهرانی، محمد‌مهدی. 1393. راهنمای مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیه ذرت. انتشارات موسسه تحقیقات خاک و آب. 56 صفحه.
2) Amer GA and Utkhede RS. 2000. Development of formulation of biological agents for management of root rot of lettuce and cucumber. Canadian Journal of Microbiology, 46: 809–816.
3) Ebhin Masto, R., Chhonkar, P.K., Singh, D. and Patra, A.K. 2006. Changes in soil biological and biochemical characteristics in a long-term field trial on a sub-tropical incept soil. Soil Biology and Biochemistry 38: 1577–1582.
4) Shoresh, M.G., Harman, E. and Mastouri, F. 2010. Induced systemic resistance and plant responses to fungal biocontrol agents. Annual Review of Phytopathology 48: 21–43.
5) Vinale, F., Sivasithamparam, K., Ghisalberti, E.L., Marra, R., Woo, S.L. and Lorito, M. 2008. Trichoderma–plant–pathogen interactions. Soil Biology and Biochemistry 40: 1-1
6) Harman, G.E., Howell, C.R., Viterbo, A., Chet, I. and Lorito, M. 2004. Trichoderma
species opportunistic, a virulent plant symbionts. Natural Review Microbiology 2: 43-56.
7) Sindhu SS, Parmar P, Phour M and Kumari K . 2014. Rhizosphere microorganisms for improvement in soil fertility and plant growth. In: Nagpal R, Kumar A, Singh R (eds) Microbes in the service of mankind:tiny bugs with huge impact. JBC Press, New Delhi, pp 32–94.