آفت پسیل گلابی و راه های مبارزه با آن

آفت کلیدی و درجه اول درختان گلابی، پسیل گلابی است که با نام های شیره و عسلک گلابی نیز شناخته می‌شود. پسیل گلابی از آفات مکنده است و پوره ها و حشره کامل آن با فرو بردن خرطوم خود به داخل بافت گیاه از شیره آن تغذیه می‌کنند. پوره ها و حشرات کامل برای تأمین مواد پروتئینی بدن خود مقدار زیادی شیره گیاهی را می‌مکند و پس از جذب مواد مورد نیاز، بقیه را با تغییراتی به صورت مایع چسبناکی که عسلک نامیده می‌شود، دفع می‌کنند.

میزبان این آفت فقط درختان گلابی است و به تمام ارقام گلابی بومی و جنگلی در نقاط مختلف کشور خسارت می‌زند. این آفت در اکثر مناطق ایران انتشار دارد و خسارت آن در مناطق گرم و خشک به مراتب بیش از نواحی سرد و مرطوب است.

علیرغم تأثیر مجموعه عوامل زنده و غیرزنده روی کاهش جمعیت این آفت، حمله برق آسا و نابودکننده آن به درختان گلابی در سراسر کشور مشاهده می شود. امروزه باغداران برای مبارزه با آن آفت اقدام به عملیات سمپاشی بی رویه می‌کنند. اگر برای کنترل این آفت فقط از روش شیمیایی استفاده شود، علاوه بر پیامدهای منفی کاربرد آفت کش‌های شیمیایی روی محیط زیست و مصرف کنندگان، مقاومت آفت به حشره کش ها نیز تسریع و تشدید خواهد شد.

 از این رو تنها با یک برنامه جامع مدیریتی می‌توان خسارات ناشی از این آفت را به حداقل میزان ممکن رساند و محصولی سالم تولید کرد.

 پسیل گلابی از طریق تغذیه از شیره گیاه، تولید عسلک می کند. عسلک همان مایع چسبناک دفع شده از بدن حشره است. این آفت همچنین از راه های زیر خسارت می زند:

• مسدودکردن روزنه های تنفسی گیاه و ایجاد آفتاب سوختگی شدید در برگ ها
• انتقال ویروس ها و مایکوپلاسماهای عامل بیماری زوال یا مرگ تدریجی درخت گلابی
• ضعف درخت، سوختگی و ریزش برگها در اوج گرما در ماه های تیر و مرداد
• کوچک ماندن و بدشکل شدن میوه ها
• توقف رشد و جلوگیری از تشکیل جوانه های برگ و گل سال بعد
• کاهش مقاومت درخت در برابر سرما و در نهایت خشک شدن درختان گلابی

نکته: محل تغذیه پوره ها و حشرات کامل در درجه اول برگ است؛ ولی به فراوانی در حال تغذیه از دمبرگ، پوست شاخه، تنه و میوه نیز مشاهده می شوند. اوج خسارت پسیل گلابی در مناطق دشت در ماه های خرداد، نیمه مرداد و شهریور و در مناطق مرتفع در طول فصل تابستان است.

این حشره داراي سه مرحله رشدی تخم ، پورگی و حشره کامل است . مشخصات حشره کامل پسیل گلابی در زمستان به رنگ قهوه‌ای تیره است . طول آن 5/3 تا 4 میلیمتر است . حشره کامل در بهار به رنگ زرد مایل به نارنجی و به طول 5/2  تا 3 میلی متر است.  پسیل گلابی دارای پنج سن پورگی است . پوره ها به رنگ زرد هستند . پوره‌های پسیل گلابی به طول 4/0 تا 2 میلی متر هستند . تخم به رنگ زرد مایل به نارنجی است . تخم کشیده و به طول حدود  0.5 میلی متر است

 پسیل گلابی زمستان را به صورت حشرات کامل نر و ماده در زیر بقایای گیاهی و پوستک های تنه درختان، کلوخه ها و شکاف خاک طی می کند:

اطلاع از نیازهای درخت گلابی، محیط مورد نیاز آن، شرایط زراعی مناسب برای داشتن یک گیاه سالم، بررسی و ردیابی پیوسته گیاه سالم و اطلاع از میزان رشد گیاه و وضعیت سلامت آن و حضور آفات و دشمنان طبیعی آنها، تشخیص دقیق آفت، اطلاع از حساسیت مرحله یا مراحل رشدی گیاه به آفت، اطلاع از ضعف های زندگی آفت و آگاهی از تکنیک ها و فناوری های جدید پیشگیری و کنترل آفت با تأکید بر حفاظت و حمایت دشمنان طبیعی آفت و تقویت آنها.

 مدیریت پایدار آفت پسیل گلابی شیوه های چندبعدی است و شامل مجموعه اقداماتی است که قبل از کاشت گیاه شروع می شود و در مرحله داشت و بعد از برداشت ادامه می یابد.

 این اقدامات مکمل همدیگرند و برایند آنها به کاهش جمعیت و جلوگیری از خسارت آفت پسیل گلابی منجر می شود. از این رو انجام اقدامات زیر به طور کامل و پیوسته به کاهش میزان خسارت آفت و افزایش عملکرد محصول منجر خواهد شد.

الف- اصول کاشت

انجام اقدامات زیر به طور کامل و پیوسته به کاهش میزان خسارت آفت و افزایش عملکرد محصول منجر خواهد شد.

 انتخاب رقم مناسب:

درخت گلابی گونه ها و همچنین ارقام و انواع دورگه مختلفی دارد که در اندازه درخت، شکل تاج، شکل و رنگ میوه و زمان رسیدن میوه تفاوت هایی با هم دارند. گلابی معمولی یا اروپایی متداول ترین گونه این گیاه برای کشت است. گلابی آسیایی یا چینی میوه هایی تا حدودی گرد و شبیه سیب دارد و با نام گلابی سیب شکل نیز معرفی می شود.

ارقام گلابی بومی شامل شاه میوه، سه فصله، دم کج، سیف تبریز، فلسطینی، درگزی، نطنزی، سبری، سردرودی، تاشکندی و بیروتی و ارقام گلابی وارداتی شامل ویلیامز، دوشس، اسپادونا، کوشیا، لوئزبون، ولام دوشس و بوره ژفارد در ایران قابل کشت هستند. گلابی رقم شاه میوه حساس  به پسیل گلابی و ارقام سبری و کوشیا نیمه مقاوم به پسیل گلابی هستند

رعایت فاصله کاشت:

رعایت فاصله کاشت باعث بهبود جریان هوا، افزایش تهویه و جلوگیری از افزایش تراکم جمعیت پسیل گلابی و کاهش شدت خسارت آفت می شود. فاصله کاشت برای پایه های بذری گلابی و برای پایه های نیمه پاکوتاه گلابی به شرح زیر انتخاب شود.

 1 – هرس اصولی درختان:

 انجام فرم هرس مناسب در راستای بازکردن تاج درخت ایجاد بازوهای متعدد روی تنه در ارتفاع کمی از زمین یا هدایت بازوها روی سیم، هرس شاخه های خشک و آفت زده، شاخه های درهم تنیده و روی هم افتاده، نرکها، تنه جوشها و پاجوشها باعث افزایش تهویه و جریان هوا و کاهش جمعیت آفت و خسارت پسیل گلابی میشود. الزام است محل هرس با چسب باغبانی پانسمان شود و چوب های هرس شده را نیز از باغ خارج کرد. پس از هرس یک درخت وسایل هرس را با محلول وایتکس موجود در بازار که به نسبت 1 پیمانه وایتکس با 9 پیمانه آب رقیق میکنید، ضدعفونی کنید.

2 – شخم و یخ آب زمستانه:

 از آنجایی که یکی از مکان های زمستان گذران پسیل گلابی به صورت حشرات کامل نر و ماده زیر بقایای گیاهی، کلوخه ها و شکاف خاک است، شخم و یخ آب زمستانه با استفاده از شیوه آبیاری غرقابی و آن هم در زمانی که دمای هوا به 7 درجه سانتیگراد رسیده و یخبندان کامل شده است، باعث به هم خوردن پناهگاه زمستانه آفت و قرارگرفتن آن در معرض دمای زیر صفر می شود. از طرفی آفت در معرض پرندگان و سایر عوامل شکارگر قرار گرفته و مورد تغذیه آنها قرار می گیرد. برای این منظور یک روز قبل از اینکه دمای هوا به زیر صفر درجه سانتیگراد برسد، عملیات شخم و آبیاری غرقابی انجام می شود. در این صورت جمعیت حشرات کامل زمستان گذران پسیل گلابی به شدت کاهش می یابد. این عملیات همچنین باعث ازبین رفتن تخم، پوره، لارو و حشرات کامل سایر آفات نظیر کرم سفید ریشه، آبدزدک، زنجره، سنک و کنه ها نیز خواهد شد. از فواید دیگر شخم و یخ آب زمستانه بهبود خواص فیزیکی خاک، ایجاد پوکی و افزایش خلل و فرج خاک است. در حقیقت آب در زمان یخ زدن، دچار انبساط و در نتیجه، جداشدن ذرات خاک از هم و بالا رفتن تخلخل خاک می شود.

3 – تغذیه مناسب:

 تغذیه درختان به صورت چالکود با استفاده از مخلوط کودهای دامی و شیمیایی باعث افزایش مقاومت درختان در برابر خسارت آفت به عوامل متعددی پسیل گلابی می شود. مقدار کود مورد نیاز درختان گلابی معموال از جمله سن درخت، پایه، رقم، آزمون های خاک و برگ، مقدار محصول، میزان آبیاری و پوشش سطح باغ بستگی دارد. تغذیه درختان گلابی بر اساس آزمون های خاک و برگ انجام می شود. به طور کلی برای افزاش درصد جوانه های گل و میوه دهی تشکیل میوه و افزایش طول عمر گل محلول پاشی فروت ست به صورت عمومی انجام می شود:

 دو مرتبه محلولپاشی، یک نوبت در اواخر پاییز پس از برداشت محصول و قبل از ریزش برگ ها و نوبت دیگر در اسفندماه هنگام تورم جوانه ها با ترکیب اوره

4- آبیاری منظم و کافی:

نیاز آبی سالیانه درخت گلابی در سیستم آبیاری قطره ای در ماه های گرم 5000 مترمکعب در هکتار است. تنش های آبی مخصوصا سال شامل تیر و مرداد، مهمترین عامل در جلب و افزایش جمعیت آفت پسیل گلابی است. ازآنجاکه پسیل گلابی حشره ای خشکی دوست است و خسارت آن در باغ های کم آب بیشتر است، تاحدامکان با توجه به شرایط خشکسالی آبیاری به صورت منظم و ً در ماه های تیر و مرداد به هر صورت ممکن انجام شود.

5 – ایجاد پوشش سبز در کف باغ:

در باغ هایی که پوشش سبز وجود ندارد، درجه حرارت افزایش و میزان رطوبت نسبی کاهش پیدا می کند. این شرایط موجب تسریع رشد پوره ها و افزایش شدت خسارت می شود. پوشش سبز به عنوان پناهگاه و جایگزین تغذیه ای و محل تأمین طعمه جایگزین و شهد و گرده برای حشرات انگل مفید یا پارازیتوئیدها و شکارگرها جمعیت آنهاست. بنابراین ایجاد پوشش سبز در کف باغ نظیر کاشت یونجه و شبدر در حفظ و حمایت از دشمنان طبیعی پسیل گلابی نظیر کفشدوزکها، بالتوریها و سنک های شکارگر و همچنین کندشدن رشد پوره های پسیل گلابی و جلوگیری از افزایش جمعیت آفت پسیل گلابی مؤثر است.

6 – نصب کارت و نوارهای زردرنگ چسبنده:

به منظور شکار انبوه حشرات کامل پسیل گلابی می توان از نصب کارت و نوارهای زردرنگ چسبنده استفاده کرد. برای این منظور به موارد زیر توجه کنید:

کارت های زردرنگ چسبنده به ابعاد 10 در 25 یا 20 در 35 سانتیمتر به تعداد  4 تا 8 عدد در قسمت بیرونی تاج هر درخت به ارتفاع 1.5 متر از سطح زمین نصب می شوند. نوارهای زردرنگ چسبنده با عرض 15 تا 30 سانتیمتر و به طول 100 متر را نیز میتوان در طول ردیف های درختان و همچنین دور تنه هر درخت نصب کرد.

 زمان نصب تله های زردرنگ چسبنده در بازه زمانی اواسط بهمن ماه همزمان با شروع ظهور حشرات کامل زمستان گذران پسیل گلابی تا آخر فروردین ماه همزمان با ظهور حشرات کامل نسل اول پسیل گلابی است.

بعد از این دوره، تله های زردرنگ چسبنده جمع آوری می شوند. تله های زردرنگ چسبنده حالت چسبندگی خود را تا روز حفظ می کنند. ازاین رو الزام است تله ها به محض ازدست رفتن کارایی چسب آنها تعویض شود.

7- محلولپاشی زمستانه، پیش بهاره:

در صورتی که کنترل زمستانه آفت با کیفیت و با دقت زیاد انجام شود از مبارزه بهاره آفت بی نیاز خواهیم شد. برای این منظور می توان موارد زیر را اجرا کرد:  در اسفندماه و همزمان با شروع تخم ریزی حشرات کامل و شروع تورم جوانه ها محلولپاشی زمستانه با روغن ولک به نسبت 2 درصد به همراه حشره کش های زیست پایه نظیر دیفلوبنزورونSC %48  و یا پیریپیروکسیفن EC %10  به نسبت 1 در هزار انجام شود.

 به منظور کاهش تخم گذاری و حذف پوره های آفت، این محلولپاشی به فاصله 15 روز دیگر تکرار شود. – در صورتی که پس از محلولپاشی بارندگی انجام شد، محلولپاشی باید تکرار شود.

محلولپاشی با کائولین به نسبت 5 درصد به همراه حشره کش های زیست پایه نیز به ممانعت از تغذیه حشرات کامل زمستان  گذران، دورکردن و کاهش تخم گذاری آنها منجر خواهد شد.

8- نصب خاکپوش مالچ:

خاک پوش آلومینیوم با انعکاس نور باعث دورکردن و کاهش تخم گذاری حشرات کامل زمستان گذران پسیل گلابی می شود.  خاکپوش آلومینیوم به عرض 130 سانتیمتر و به طول ردیف درختان، از زمان شروع تورم جوانه ها در زیر درختان گلابی نصب می شوند. نصب خاک پوش آلومینیوم براق همچنین باعث حفظ رطوبت خاک، کنترل علفهای هرز، کاهش آبشویی کودها و افزایش دمای خاک می شود.

9- کنترل بهاره:

بلافاصله پس از ریزش گلبرگ ها محلولپاشی با حشره کش های زیست پایه نظیر پیریپیروکسیفن EC 10% یا لوفنورون EC 5% به نسبت 1 در هزار به همراه روغن ولک به نسبت 3 در هزار انجام می شود. در صورت زیادبودن میزان عسلک ترشح شده روی درختان، ابتدا درختان با استفاده از صابون های حشره کش به نسبت 2 در هزار شست وشو شده و سپس عملیات محلولپاشی با حشره کش ها انجام شود. صابون های حشره کش حاوی پتاسیم و فسفر است و بخشی از نیاز گیاه به این دو عنصر غذایی را نیز برآورده می کنند.

10- آموزش مستمر باغداران:

باغ گلابی محل اصلی یادگیری و توسعه دانش فنی و مهارتی باغدار در تولید محصول گلابی است. یادگیری در طول فصل زراعی بر اساس تبادل تجربیات و دانش بومی و رسمی و بحث و گفتوگو و تجزیه و تحلیل در محل تولید منتج به تبدیل باغداران شرکت کننده به مدیران ماهر تولید می شود.

 آموزش باغداران در کانون های یادگیری و سایت های جامع الگویی با محوریت باغداران پیشرو به منظور شناخت کشت بوم زراعی و انتقال و به کارگیری یافته های تحقیقاتی و کاربردی باید به طور مستمر صورت پذیرد.

در صورتی که کنترل زمستانه آفت با کیفیت و با دقت زیاد انجام شود از مبارزه بهاره آفت بی نیاز خواهیم شد . برای این منظور می‌توان موارد زیر را اجرا کرد  :

در اسفند ماه و هم زمان با شروع تخم ريزی حشرات کامل و شروع تورم جوانه ها محلول پاشی زمستانه با روغن ولک به نسبت 2 درصد به همراه حشره کش‌های زیست پایه نظیر دیفلوبنزورونSC 48 %و یا پیریپیروکسیفن EC 10 %به نسبت 1 در هزار انجام شود .

به منظور کاهش تخم گذاری و حذف پوره‌های آفت ، این محلول پاشی به فاصله  15 روز دیگر تکرار شود.

در صورتی که پس از محلول پاشی بارندگی شود ، محلول پاشی باید تکرار شود.  محلول پاشی با کائولین به نسبت 5 درصد به همراه حشره کش‌های زیست پایه نیز به ممانعت از تغذیه حشرات کامل زمستان گذران ، دورکردن و کاهش تخم گذاری آن ها منجر خواهد شد .

مدیریت پایدار آفت پسیل گلابی شامل مجموعه اقداماتی است که قبل از کاشت گیاه شروع و در مرحله داشت و پس از برداشت ادامه می یابد. رعایت موارد زیر به کاهش خسارت پسیل گلابی و افزایش عملکرد منجر خواهد شد:

• تهیه بستر مناسب کاشت
• انتخاب رقم مناسب
• رعایت اصول زراعی و به زراعی
• نصب تله های زردرنگ چسبنده در اسفندماه
• روغن پاشی زمستانه هنگام ظهور حشرات کامل زمستانگذران و قبل از تخمگذاری آنها
• مبارزه بهاره با استفاده از ترکیبات زیست پایه و انتخابی
• آموزش مستمر باغداران.

درنهایت، مراقبت از درختان گلابی و مقابله با آفات آن امری بسیار حیاتی برای حفظ این گیاه میوه ارزشمند است.

آفات درخت گلابی می‌توانند به‌صورت مستقیم به‌سلامت درخت و میوه‌های آن آسیب بزنند و باعث خشک شدن شاخه‌ها و برگ‌ها شوند.

در این مقاله به تشریح علل خشک شدن درخت گلابی و زمان مناسب سمپاشی اشاره کردیم.
به‌منظور داشتن درختان گلابی سالم و محصول دهی بالا، اهمیت پیشگیری از آفات این درخت نمی‌تواند نادیده گرفته شود.