آشنایی با سفیدک داخلی انگور و روش های پیشگیری از آن

سفیدک داخلی یک بیماری مهم در تاکستان‌های انگور سراسر جهان می‌باشد که توسط  Plasmopara viticola  ایجاد می‌شود. این بیماری که اولین بار در قرن نوزدهم در اروپا شناسایی و به یک چالش بزرگ برای انگورکاران، به‌ویژه در مناطق با آب و هوای مرطوب تبدیل شده است. بر اساس تحقیقات دانشگاه کالیفرنیا، دیویس، این بیماری می‌تواند خسارات قابل‌توجهی به برگ‌ها و میوه‌ها وارد کرده و منجر به کاهش عملکرد و کیفیت انگور شود. سفیدک داخلی در  شرایط گرم و مرطوب (دمای بالای  10 درجه سانتی گراد)  و در فصولی که بارندگی یا آبیاری مکرر وجود دارد، بیشتر دیده می‌شود.

چرخه زندگی عامل بیماری سفیدک داخلی انگور که توسط اُاُمیست Plasmopara viticola ایجاد می‌شود، شامل دو بخش اصلی است: چرخه غیرجنسی و چرخه جنسی (شکل 1).

چرخه غیرجنسی:

– تشکیل اسپورانژیوم: در شرایط مرطوب و مساعد، اسپورانژیوم‌ها در سطح برگ‌ها و سایر قسمت‌های آلوده گیاه تشکیل می‌شوند.

– آزاد شدن زئوسپورها: اسپورانژیوم‌ها زئوسپورها را آزاد می‌کنند که دارای تاژک هستند و می‌توانند در آب حرکت کنند.

– آلودگی بافت گیاه: زئوسپورها روی سطح برگ‌ها و اندام‌های گیاهی قرار می‌گیرند، به بافت گیاه نفوذ کرده و عفونت را آغاز می‌کنند.

– تکثیر و گسترش بیماری: اسپورانژیوفورها از بافت آلوده خارج می‌شوند و اسپورانژیوم‌های جدید تولید می‌کنند که می‌توانند توسط باد یا آب به سایر قسمت‌های گیاه منتقل شوند و آلودگی جدیدی را آغاز کنند.

چرخه جنسی:

– تشکیل اوگونیوم و آنتریدیوم: در شرایط نامساعد، ساختارهای جنسی به نام اوگونیوم (ماده) و آنتریدیوم (نر) در داخل بافت گیاه تشکیل می‌شوند.

– تشکیل ائوسپورها: پس از ادغام این دو ساختار، ائوسپورها ای مقاوم به‌وجود می‌آیند.

– بقای ائوسپورها: ائوسپورها می‌توانند در خاک یا بقایای گیاه زنده بمانند و در شرایط نامساعد محیطی مقاوم هستند.

– جوانه‌زنی ائوسپورها: با فراهم شدن شرایط مساعد، ائوسپورها جوانه زده و اسپورانژیوم‌های جدیدی تشکیل می‌دهند که چرخه غیرجنسی را دوباره آغاز می‌کند.

این چرخه ترکیبی از روش‌های مختلف تکثیر است که به عامل بیماری اجازه می‌دهد تا در شرایط مختلف محیطی زنده بماند و گسترش یابد. چرخه غیرجنسی مسئول گسترش سریع بیماری در شرایط مساعد است، در حالی که چرخه جنسی به بقای بلندمدت آن کمک می‌کند.

شکل 1: چرخه زندگی  عامل بیماری سفیدک داخلی انگور

تمامی بخش‌های گیاه انگور به بیماری سفیدک داخلی حساس می باشد اما برگ‌ها 5-7 روز بعد از ابتلا علائم  بیماری را نشان می‌دهند. به گزارش مطالعات منتشر شده در مجله آسیب‌شناسی گیاه، این بیماری به‌صورت لکه‌های زرد رنگ و روغنی روی سطح بالایی برگ‌ها (تصویر 1) ظاهر شده در صورت تشدید بیماری، لکه‌های روغنی رشد کرده، تمامی سطح برگ را فرا می‌گیرد و در نهایت منجر به ایجاد بافت سفید و کرکی در سطح زیرین برگ می‌شود (تصویر 2). در این بافت هاگدان‌های به وجود آمده منجر به آزادکردن اسپورها و گسترش بیشتر عفونت در تمامی بخش‌های گیاه می‌شوند.

تصویر 1: علائم ناشی از سفیدک داخلی در قسمت رویی برگ

تصویر 2: علائم ناشی از سفیدک داخلی در قسمت زیرین برگ

در صورت پیشرفت بیماری، شاخه‌ها نیز دچار لکه‌های روغنی قهوه‌ای رنگی می‌شوند که میتواند منجر به مرگ بافت گردد (تصویر 3)، بعلاوه این بیماری می‌تواند میوه‌های تازه تشکیل شده (تصویر 4) و در حال رشد (تصویر 5) را نیز مورد حمله قرار دهد که مانع از رشد میوه، کاهش کیفیت و کمیت محصول و خسارت به باغدار می‌گردد.

تصویر  4: علائم ناشی از سفیدک داخلی در میوه های تازه تشکیل شده

تصویر 5: علائم ناشی از سفیدک داخلی در میوه های در حال رشد

مدیریت مؤثر سفیدک کرکی شامل ترکیبی از روش‌های زراعی، استفاده از ارقام مقاوم انگور و کاربرد به‌موقع قارچ‌کش‌ها است. محققان دانشگاه کالیفرنیا، دیویس تأکید می‌کنند که استراتژی‌هایی مانند بهبود جریان هوا در تاکستان از طریق هرس مناسب و نظارت بر شرایط محیطی برای تشخیص زودهنگام، بسیار حائز اهمیت است. همان‌طور که یافته‌های مجله آسیب‌شناسی گیاه نیز نشان می‌دهد، ترکیب این رویکردها می‌تواند به کاهش تأثیر سفیدک کرکی کمک کرده و کیفیت تولید انگور را حفظ کند.

تحقیقات مداوم و پیشرفت‌ها در روش‌های پایداری کشاورزی برای کاهش تأثیر این بیماری پایدار و کاهش وابستگی به درمان‌های شیمیایی ضروری است. مقابله مؤثر با سفیدک کرکی تضمین‌کننده سلامت و بهره‌وری بلندمدت تاکستان ها می‌باشد. در ادامه به برخی از روش‌های مؤثر برای کنترل این بیماری اشاره می‌شود:

روش‌های زراعی و پیشگیرانه

• تهویه مناسب: ایجاد فاصله مناسب بین بوته‌ها و هرس منظم برای افزایش جریان هوا و کاهش رطوبت محیطی از اهمیت بالایی برخوردار است.

استفاده از ارقام مقاوم

• کاشت و پرورش ارقام مقاوم به سفیدک داخلی توصیه می‌شود. این ارقام کمتر تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند.

آبیاری مناسب

• آبیاری صبحگاهی: بهترین زمان برای آبیاری صبح است تا برگ‌ها در طول روز خشک شوند. این امر مانع رشد قارچ می‌شود.

کنترل زیستی

• استفاده از عوامل بیولوژیک: باکتری‌ها و قارچ‌های مفیدی مانند Trichoderma می‌توانند به کنترل بیماری کمک کنند.

مدیریت رطوبت

• زهکشی مناسب خاک: جلوگیری از تجمع آب در خاک و کاهش رطوبت نسبی به کاهش شرایط مساعد برای رشد قارچ کمک می‌کند.

کنترل شیمیایی

• قارچ‌کش‌ها: استفاده از قارچ‌کش‌های حاوی ترکیبات مسی (مانند مخلوط بردو) و قارچ‌کش‌های سیستمیک مانند مانکوزب و متالاکسیل.
• زمان‌بندی سمپاشی: استفاده پیشگیرانه از قارچ‌کش‌ها در مراحل حساس مانند قبل از گلدهی و پس از بارندگی توصیه می‌شود.

استفاده از ترکیبات شیمیایی کم خطر.

شروع سمپاشی باتوجه به شرایط آب و هوایی حداقل 2-3 هفته قبل از گلدهی باید صورت گیرد.

استفاده از ترکیبات مسی مانند اکسی کلرر مس (3 در هزار)، محلول بردو و اکسید مس.

پس از ریزش گل و تشکیل میوه با قارچ کش فوزتیل آلومینیوم + فلوپیکولید (پروفایلر) 2.5 در هزار یا کاپتان 3 در هزار.

استفاده از قارچ کش‌های مانکوزب و کاپتان. مانکوزب حداقل 66 روز قبل از برداشت سمپاشی شود ولی کاپتان کم خطر است و تا دو هفته قبل از برداشت نیز می‌توان استفاده کرد.

قارچ کش سیستمیک استروبیلورین مانند فلینت. این قارچ کش برای این بیماری درایران به ثبت نرسیده است اما برای کنترل سفیدک سطحی ثبت شده است.

قارچ کش سیستمیک ریدومیل مانکوزب. این قارچ کش نیز بعد از مرحله تولید لکه‌های روغنی و اسپورزایی عامل بیماری تاثیر چندانی ندارد و در طی چهار روز اولیه آلودگی باید مصرف شود. این قارچ کش نیز در ایران برای کنترل این بیماری به ثبت نرسیده است. آخرین زمان سم پاشی این قارچ کش روی انگور 66 روز قبل از برداشت محصول است.

فسفورس اسید کنترل خوبی روی سفیدک داخلی انگور دارد. مشکل باقی مانده سم روی محصول ندارد ولی احتمال سوزانندگی روی برگ را دارد.

توصیه می شود در مناطقی که این بیماری هر ساله به صورت اپیدمی وجود دارد بعد از برداشت میوه نیز یکبار سمپاشی به منظور کاهش منابع اینوکولوم سال آینده انجام گیرد.