مبارزه با کرم خراط

درختان دانه‌دار همچون گردو و تبریزی، و سایر این دست درختان، هنگامی که تحت فشارهای محیطی قرار می‌گیرند، هدف آفات مخربی چون کرم خراط قرار می‌گیرند. اما کرم خراط چیست و چه آسیب‌هایی به درختان وارد می‌آورد؟ کرم خراط یا پروانه پلنگی، یکی از خطرناک‌ترین آفات درختان است که در شرایط نامساعد محیطی مانند دوره‌های خشکسالی، به سرعت تکثیر می‌شود. این آفت با ایجاد دالان‌های پیچیده در شاخه‌ها و تنه درختان، از شیره آن‌ها تغذیه کرده و به تدریج به درخت آسیب‌های جدی وارد می‌کند.

از اواسط دهه ۷۰، به دلیل تشدید پدیده خشکسالی در بسیاری از مناطق جهان، شیوع آفت پروانه پلنگی نیز افزایش چشمگیری داشته است. به همین دلیل، شناخت دقیق این آفت و اتخاذ روش‌های مناسب برای مقابله با آن، از اهمیت ویژه‌ای برای حفظ سلامت و رشد درختان برخوردار است. در ادامه، به معرفی دقیق این آفت مخرب و بررسی روش‌های مبارزه با کرم خراط خواهیم پرداخت.

کرم خراط که با نام پروانه پلنگی نیز شناخته می‌شود، یکی از مخرب‌ترین آفاتی است که به درختان میوه و گیاهان زینتی آسیب می‌رساند. این آفت که خاستگاه اصلی آن قاره اروپا است، در دسته آفات چوب‌خوار قرار می‌گیرد. هر پروانه ماده قادر است تا ۸۰۰ تخم بگذارد که به سرعت تکثیر شده و جمعیت این آفت را به شدت افزایش می‌دهند. پس از گذشت مدت کوتاهی، تخم‌ها به لارو تبدیل شده و به گیاهان حمله می‌کنند. لاروهای جوان ابتدا از شاخه‌های نازک تغذیه کرده و سپس به سراغ تنه و ساقه درخت می‌روند. در نهایت، لاروهای بالغ با ایجاد حفره‌هایی در تنه درخت، به زندگی خود ادامه می‌دهند و به درخت آسیب‌های جدی وارد می‌کنند.

کرم خراط ماده، با بال‌های گشوده، ۴۵ تا ۵۸ میلی‌متر و نر آن، ۴۰ تا ۵۰ میلی‌متر اندازه دارد. این تفاوت اندازه نشان‌دهنده‌ تنوع جنسی در این گونه است. لارو این حشره، بدنی نرم و کشیده به رنگ سفید یا کرم روشن دارد که در برخی مراحل رشد، به رنگ سبز متمایل به زرد تغییر می‌کند. بال‌های پروانه سفید رنگ بوده و لکه‌های آبی تیره روی بال‌های جلویی آن دیده می‌شود.

سر کوچک و گرد کرم خراط، دارای آرواره‌های قدرتمندی است که برای حفر تونل در چوب سازگاری یافته‌اند. این آفت با ایجاد دالان‌های پیچیده در ساقه و شاخه‌های درخت، باعث تضعیف و خشک شدن تدریجی درخت می‌شود. وجود براده‌های چوب در اطراف تنه درخت، نشانه‌ی فعالیت این آفت است.

تخم‌های کرم خراط در ابتدا سفید مایل به زرد بوده و به تدریج به رنگ خاکستری یا قهوه‌ای روشن تغییر رنگ می‌دهند. این تخم‌های ریز و کروی شکل، به‌طور پراکنده روی تنه و شاخه‌های درختان قرار می‌گیرند. هر پروانه ماده، قادر به تخم‌گذاری بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ عدد تخم است. لاروهایی که از این تخم‌ها بیرون می‌آیند، پس از طی مراحل رشد، به پروانه بالغ تبدیل می‌شوند.

لارو‌های این آفت در ابتدا به رنگ سفید شیری یا کرمی بوده و با رشد تدریجی، رنگ آن‌ها به قهوه‌ای مایل به قرمز تغییر می‌یابد. طول این کرم‌های ریز در آغاز زندگی حدود یک سانتی‌متر است که با گذشت زمان به ۵ تا ۷ سانتی‌متر می‌رسد. بدن نرم و کشیده آن‌ها با سری کوچک به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه مشخص می‌شود. لاروها با نفوذ به درون شاخه‌های جوان و سپس ساقه و تنه درختان، از شیره و بافت چوبی آن‌ها تغذیه می‌کنند. این حشرات با ایجاد دالان‌های پیچیده و تونل‌های عمیق در چوب، خسارات زیادی به درخت وارد می‌کنند.

شفیره‌ها به رنگ قهوه‌ای تیره یا قرمز مایل به قهوه‌ای بوده و دارای پوسته‌ای سخت و محکم هستند. شکل ظاهری آن‌ها کشیده و استوانه‌ای است و معمولاً در درون دالان‌هایی که لاروها حفر کرده‌اند، قرار می‌گیرند. این مرحله از زندگی حشره، چند هفته طول می‌کشد و در طول آن، حشره به تدریج به پروانه کامل تبدیل می‌شود. در این مرحله، حشره از تغذیه دست کشیده و صرفاً برای خروج از پناهگاه و آغاز زندگی جدید آماده می‌شود.

این حشرات چوب‌خوار، با ایجاد دالان‌های عمیق در تنه درختان، به تدریج آن‌ها را تضعیف می‌کنند. این آفات مخرب ابتدا از رگبرگ‌ها و شاخه‌های نازک تغذیه کرده و سپس به سراغ شاخه‌های کلفت‌تر می‌روند. کرم خراط با ایجاد تونل‌ها و حفره‌هایی در داخل چوب، از شیره درخت تغذیه کرده و مانع رشد و نمو آن می‌شود. در نهایت، این فعالیت مخرب می‌تواند به مرگ و نابودی کامل درخت منجر شود.

برای مهار هر آفت، محیط کشت گیاهان باید عاری از هرگونه آلودگی باشد. افزایش آلودگی محیط زیست، احتمال شیوع آفات مختلف را افزایش می‌دهد. عواملی مانند تغییر الگوی آبیاری، شخم‌زنی نامناسب و خشکسالی نیز می‌توانند شرایط را برای رشد و نمو کرم خراط مساعد کنند.

یکی از روش‌های مؤثر برای پیشگیری و مبارزه با کرم خراط، استفاده از مفتول‌های فلزی می‌باشد. همچنین، تله‌های فرمونی می‌توانند جمعیت پروانه پلنگی را به طور قابل توجهی کاهش دهند. با قرار دادن ۱۰ تا ۱۵ عدد از این تله‌ها در هر هکتار، می‌توان حشرات نر را به دام انداخته و از تکثیر آن‌ها جلوگیری کرد. این تله‌ها را می‌توان با استفاده از فرمون‌های جنسی ماده آغشته کرد تا حشرات نر را به خود جذب کنند. بهترین زمان برای استفاده از این تله‌ها، ماه اردیبهشت است. پس از مدتی، با سوزاندن تله‌ها می‌توان حشرات به دام افتاده را از بین برد. این روش، یکی از کارآمدترین روش‌های کنترل کرم خراط محسوب می‌شود.

برای کنترل موثر این آفت، توصیه می‌شود تنه درختان حداقل سالی دو یا سه بار به دقت بررسی شود. در صورت مشاهده حفره‌هایی که حاوی فضولات لارو هستند، بهتر است یک مفتول فلزی درون حفره فرو کرده و دهانه آن را با گل مسدود کنید تا لاروها از بین بروند. علاوه بر این روش‌ها، استفاده از سموم شیمیایی نیز می‌تواند در کنترل این آفت مؤثر باشد. ترکیب دیازینون و زئوزران یکی از ترکیبات شیمیایی رایج و مؤثر برای مبارزه با کرم خراط است.

برای مقابله مؤثر و مبارزه با کرم خراط، ترکیبی از سم دیازینون و خمیر زئوزران به کار می‌رود. پس از اطمینان از وجود این آفت در درختان، زمان آن رسیده است که عملیات سم‌پاشی را آغاز کنیم. علاوه بر دیازینون، می‌توان از سموم گازی نیز برای از بین بردن این آفت استفاده کرد. برای این کار، یک تکه پنبه را به خمیر زئوزران آغشته کرده و با استفاده از یک مفتول فلزی، آن را درون دالان ایجاد شده توسط کرم خراط قرار می‌دهیم. سپس، دهانه دالان را با گل مسدود می‌کنیم. برای افزایش اثرگذاری این روش، می‌توانیم دهانه دالان را با خمیر دیازینون نیز بپوشانیم.

زمان دقیق سم‌پاشی درختان میوه، یکی از عوامل اصلی موفقیت در یک سمپاشی اصولی است. برای مبارزه با کرم خراط به روش تله‌گذاری فرمونی، بهترین بازه زمانی اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت است. اما اگر قصد استفاده از سموم شیمیایی را دارید، مناسب‌ترین زمان برای سمپاشی، زمانی است که علائم فعالیت کرم خراط مانند براده‌های چوب و دالان‌های ایجاد شده روی تنه درخت مشاهده شود. ترکیب زئوزران و دیازینون، یکی از مؤثرترین سموم برای نابودی این آفت می‌باشد.

در این مقاله، به طور مفصل به بررسی آفت پروانه پلنگی و روش‌های مبارزه با کرم خراط پرداختیم. حفظ سلامت درختان و جلوگیری از خسارات ناشی از این حشره چوبخوار، نیازمند توجه و اقدامات به موقع است. چنانچه در خصوص این آفت پرسشی دارید، کارشناسان ما آماده‌اند تا شما را راهنمایی کنند. با توجه به افزایش روزافزون تهدیدات زیستی در باغات، شناخت آفات مختلف و روش‌های مقابله با آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.