شته‌ها حشرات ریز و چسبناکی هستند که احتمالاً تا کنون آنها را روی گیاهان مختلف مشاهده کرده‌اید. این آفات مخرب، اغلب به درختان میوه، گیاهان زینتی،سبزیجات و گیاهان زراعی حمله کرده و خسارت‌های فراوانی به بار می‌آورند. کشاورزان و باغداران در طول فصل رشد محصولات خود، همواره با هجوم این آفت کوچک اما مخرب دست و پنجه نرم می‌کنند. شته‌ها از مهم‌ترین آفات گیاهی به شمار می‌روند و به خانواده Aphidoidea تعلق دارند. حدود چهار هزار گونه مختلف از این آفت در سراسر جهان شناسایی شده است. اگر شما نیز با مشکل آلودگی گیاهان به شته‌ها مواجه شده‌اید، در ادامه این مقاله انواع این آفت و روش‌های مؤثر مبارزه با شته را بررسی خواهیم کرد.
شته‌ها حشرات ریزی هستند که با مکیدن شیره‌ی گیاهان، به محصولات کشاورزی و باغات آسیب جدی وارد می‌کنند. سرعت تکثیر بالای این آفات کوچک، اهمیت مقابله سریع با آنها را دوچندان می‌کند. برای کنترل و مبارزه با شته، دو روش کلی وجود دارد: مبارزه شیمیایی و غیر شیمیایی.
روش‌های شیمیایی مبارزه با شته
کنترل شیمیایی شته‌ها اغلب با استفاده از سموم دفع آفات صورت می‌گیرد. این روش‌ها اگرچه در کوتاه‌مدت بسیار مؤثر هستند، اما عوارض جانبی متعددی از جمله آلودگی محیط زیست و نابودی حشرات مفید را به همراه دارند. لذا انتخاب سموم و نحوه‌ی استفاده از آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
1.آفت کش‌های شیمیایی:
این ترکیبات شیمیایی به طور خاص برای از بین بردن آفات طراحی شده‌اند. اگر چه در کنترل و مبارزه با شته بسیار مؤثر هستند، اما اثرات مخربی بر محیط زیست و سایر موجودات زنده دارند. از جمله این سموم می‌توان به پیرتروئیدها، نئونیکوتینوئیدها و ارگانوفسفره‌ها اشاره کرد. یکی از مشکلات اصلی استفاده از این سموم، ایجاد مقاومت در آفات است. با گذشت زمان، شته‌ها به سموم مقاوم شده و در نتیجه نیاز به استفاده از دوزهای بالاتر یا سموم جدیدتر احساس می‌شود. علاوه بر این، باقی‌مانده‌ی این سموم در محیط می‌تواند برای سلامت انسان و حیوانات مضر باشد.
2.سموم طبیعی:
این سموم از منابع طبیعی مانند گیاهان، جانوران و میکروارگانیسم‌ها استخراج می‌شوند. به دلیل تجزیه‌پذیری سریع و سمیت کمتر، نسبت به سموم شیمیایی سنتزی ایمن‌تر هستند. از جمله این سموم می‌توان به صابون‌های حشره‌کش، روغن‌های گیاهی و اسپینوساد اشاره کرد. این سموم با مکانیسم‌های مختلفی مانند خفگی، اختلال در سیستم عصبی و تخریب پوشش بدن، آفات را از بین می‌برند. با این حال، برای حصول نتیجه مطلوب، باید به نحوه استفاده و دوز مصرفی این سموم توجه شود، زیرا استفاده نادرست از آنها می‌تواند به گیاهان و حشرات مفید آسیب برساند.
روش‌های غیر شیمیایی مبارزه با شته
در روش‌های کنترل طبیعی و مبارزه با شته به جای استفاده از مواد شیمیایی، از عوامل فیزیکی و بیولوژیکی استفاده می‌شود. این روش‌ها عموماً برای محیط زیست و موجودات مفید بی‌خطر هستند.
1.کنترل فیزیکی:
این روش‌ها شامل حذف مستقیم آفات از گیاهان است. برای مثال، می‌توان با استفاده از فشار آب، شته‌ها را از روی گیاهان شستشو داد یا با دست آنها را از روی گیاهان جدا کرد. همچنین، می‌توان از تله‌های چسبنده برای به دام انداختن این حشرات استفاده کرد.
2.کنترل بیولوژیکی:
در این روش، از دشمنان طبیعی شته‌ها برای کنترل آنها استفاده می‌شود. حشراتی مانند کفشدوزک‌ها، توری بال‌ها و زنبورهای انگلی، شکارچیان طبیعی شته‌ها هستند؛ برای جذب این حشرات مفید به باغ، می‌توان گیاهانی با گل‌های غنی از شهد کاشت. همچنین، می‌توان زنبورهای پاراتوزئوید را مستقیماً در باغ رها کرد.
چه درختانی بیشتر دچار شته می‌شوند؟
شته‌ها می‌توانند طیف گسترده‌ای از گیاهان را مورد حمله قرار دهند. برخی از گیاهان به دلیل ویژگی‌های خاص خود، بیشتر مستعد آلودگی به این آفت هستند و مبارزه با شته ها در آنها ضروری است. ذیلا به شماری از این گیاهان اشاره می‌نماییم:
- گل رز: گل‌های رز به دلیل شیره شیرین و بافت نرم برگ‌ها، اغلب مورد حمله‌ی شته‌ها قرار می‌گیرند. این آفت می‌تواند باعث پیچ خوردگی و زرد شدن برگ‌ها و در نهایت ریزش آنها شود.
- درختان میوه: درختان میوه‌ای مانند سیب، گلابی، گیلاس، آلو و هلو از جمله میزبان‌های اصلی شته‌ها به شمار می‌روند. آلودگی این درختان به شته‌ها، می‌تواند منجر به کاهش رشد، ریزش برگ‌ها و کاهش کیفیت میوه شود.
- سبزیجات: بسیاری از سبزیجات باغی مانند گوجه‌فرنگی، فلفل و کلم نیز مورد حمله‌ی این آفت قرار می‌گیرند. علائم آلودگی در این گیاهان شامل پژمردگی، تغییر شکل و تغییر رنگ برگ‌ها است.
- گیاهان زینتی: بسیاری از گیاهان زینتی آپارتمانی و گلخانه‌ای مانند داودی، اطلسی و محمدی نیز از این آفت در امان نیستند.
با این حال، باید توجه داشت که هیچ گیاهی به طور کامل در برابر حمله شته‌ها ایمن نیست. شرایط محیطی نامناسب، ضعف گیاه و وجود سایر آفات، می‌تواند احتمال آلودگی را افزایش دهد.
برخی از گیاهان به دلیل ترکیبات شیمیایی خاص یا مکانیسم‌های دفاعی طبیعی، کمتر مورد حمله‌ی شته‌ها قرار می‌گیرند. با این حال، نمی‌توان به طور قطعی گفت که این گیاهان به طور کامل مقاوم هستند. بنابراین، حتماً از روش‌های شیمیایی و غیر شیمیایی برای مبارزه با شته ها استفاده نمایید.
خسارات شته
شته‌ها اگرچه حشراتی ریز هستند، اما می‌توانند خسارات جبران‌ناپذیری به گیاهان وارد کنند. این آفات با تغذیه از بافت‌های گیاه و مکیدن شیره پرورده آن، به گیاهان آسیب می‌رسانند. به همین دلیل، اغلب گیاهانی که مورد حمله این آفت قرار می‌گیرند، علائمی مانند پیچ خوردگی برگ‌ها، زرد شدن و ریزش برگ‌ها را از خود نشان می‌دهند.
این آفت تقریباً به تمام گونه‌های گیاهی حمله کرده و علاوه بر تغذیه از شیره گیاهان، ناقل بسیاری از بیماری‌های ویروسی گیاهی نیز هستند. بیماری‌هایی که توسط این آفت منتقل می‌شود، می‌توانند منجر به بروز علائمی مانند نکروز، پیچ خوردگی، تغییر رنگ و کاهش رشد گیاه شوند. با توجه به خسارات گسترده‌ای که این آفت به گیاهان وارد می‌کند، بسیاری از باغبانان و کشاورزان به دنبال روش‌های طبیعی و ایمن برای مبارزه با شته هستند.
انواع شته درختان میوه
آشنایی با انواع آفت‌های درختان مبارزه با شته را آسان می‌کند. شماری از مهم‌ترین شته‌های آسیب‌زننده به میوه، سبزی و صیفی‌جات و زراعت‌ها شامل شته‌های ذیل می‌باشند:
- شته سبز سیب aphis pomi
- شته انار Aphis punicae
- شته انگور Grape Phylloxera
- شته سبز مرکبات Aphis citricola
- شته سیاه مرکبات Toxoptera aurantii
- شته مومی کلزا Brevicoryne brassicae
- شته گندم Schizaphis graminum Rondani
- شته معمولی گندم Schizaphis graminum
- شته سیاه چای Toxoptera aurantii
- شته چغندرقند fabae Aphis
- شته مرکبات Lepidosaphes beckii
- شته جالیز Aphis gossypii
- شته چین دار برگ پسته Forda hirsuta
- شته هلو Myzus persicae
- شته سویا Aphis glycines
در ادامه به بررسی و معرفی دقیق‌تر تعدادی از این شته‌های درختان میوه می‌پردازیم.
شته سبز سیب aphis pomi
آفت سبز سیب، طیف وسیعی از درختان میوه از جمله سیب، زالزالک، گلابی، زبان گنجشک، ازگیل وحشی و برخی گیاهان زینتی را مورد حمله قرار می‌دهد. این آفت با مکیدن شیره گیاهی و ترشح ماده‌ای چسبناک به نام عسلک، به درختان آسیب می‌رساند. علائم آلودگی به این آفت، تغییر شکل برگ‌ها، پیچیدگی آنها و کاهش رشد شاخ و برگ است. شته‌های سبز سیب بیشتر در پشت برگ‌ها، جوانه‌ها و شاخه‌های جوان فعالیت می‌کنند و خسارت آنها در درختان جوان و نهال‌ها شدیدتر است. شرایط آب و هوایی گرم و خشک، جمعیت این آفت را کاهش می‌دهد.
شته انگور Grape Phylloxera
شته انگور یکی از مهم‌ترین آفات انگور است که به ریشه و برگ‌های این گیاه حمله می‌کند. این آفت با ایجاد گال‌های دایره‌ای شکل بر روی برگ‌ها و تغذیه از ریشه، باعث کاهش رشد گیاه و کاهش محصول می‌شود. شته‌های انگور در خاک‌های شنی کمتر فعالیت می‌کنند.
شته انار Aphis punicae
شته انار، آفت مهمی برای درختان انار است که با تغذیه از شیره گیاهی، باعث پیچیدگی برگ‌ها، ریزش گل‌ها و میوه‌ها می‌شود. این آفت زمستان را به صورت تخم بر روی شاخه‌ها سپری می‌کند و در بهار جمعیت آن به سرعت افزایش می‌یابد. عسلک ترشح شده توسط این آفت، محیط مناسبی را برای رشد قارچ‌های سیاه ایجاد می‌کند.
شته جالیز Aphis gossypii
شته جالیز با تغذیه از شیره گیاهی، باعث اختلال در رشد گیاهان جالیزی، پیچیدگی برگ‌ها و ریزش گل‌ها می‌شود. این آفت علاوه بر خسارت مستقیم، با ترشح عسلک و انتقال بیماری‌های ویروسی، خسارت غیر مستقیم نیز وارد می‌کند.
شته مرکبات Lepidosaphes beckii
شته مرکبات، آفتی است که به برگ‌ها، شاخه‌ها و میوه‌های درختان مرکبات حمله می‌کند و با تغذیه از آنها، باعث کاهش رشد و عملکرد درخت می‌شود. این آفت به رنگ سبز روشن یا زرد بوده و در مناطق گرم و مرطوب بیشتر دیده می‌شود.
شته گال چین‌دار پسته Forda hirsuta
شته گال چین‌دار پسته، آفتی است که در بهار بر روی برگ‌های درختان پسته گال‌هایی ایجاد می‌کند و درون آنها زندگی می‌کند. این آفت گرما و خشکی را تحمل نمی‌کند و بیشتر در مناطق سرد و مرطوب فعالیت دارد. شته گال چین‌دار پسته می‌تواند بیماری‌های ویروسی را به درختان پسته منتقل کند.
کلام پایانی
در این مقاله سعی نمودیم تا شما را با آفت شته و راه‌های مبارزه با آن آشنا نماییم. برای مبارزه با شته، دو راهکار عمده وجود دارد: روش‌های شیمیایی و شیوه‌های طبیعی و غیر شیمیایی. اگر چه سموم شیمیایی به سرعت و به طور موثر جمعیت شته‌ها را کاهش می‌دهند، اما اثرات جانبی مخربی بر محیط زیست و سایر موجودات زنده دارند. از طرف دیگر، روش‌های کنترل طبیعی، مانند استفاده از حشره‌کش‌های گیاهی و روش‌های بیولوژیکی، برای محیط زیست و موجودات مفید بی‌خطرتر هستند.
انتخاب بهترین روش برای کنترل شته‌ها به عوامل مختلفی مانند نوع گیاه، شدت آلودگی و شرایط محیطی بستگی دارد. بنابراین، تصمیم‌گیری در این زمینه نیازمند دقت و توجه به عواقب هر یک از روش‌ها است. امیدواریم که توانسته باشیم شما در سم‌زدایی و مراقبت از باغ و گیاهانتان یاری کرده باشیم.
