در کشاورزی مدرن، تغذیه متعادل گیاه یکی از مهم‌ترین عوامل دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مطلوب محصول است. گیاهان برای رشد، گلدهی، میوه‌دهی و مقاومت در برابر تنش‌های محیطی، نیازمند عناصر غذایی متعددی هستند. سه عنصر اصلی و پرمصرف یعنی نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) نقش کلیدی در فیزیولوژی گیاه دارند. در این میان، کود 20-20-20 که با عنوان «کود سه بیست» شناخته می‌شود، به دلیل دارا بودن مقادیر مساوی از این سه عنصر، یکی از محبوب‌ترین کودهای کامل در کشاورزی به شمار می‌رود. این کود به‌صورت پودری یا محلول‌پاشی در دسترس است و قابلیت استفاده در انواع کشت‌های باغی، زراعی، گلخانه‌ای و حتی فضای سبز و گیاهان آپارتمانی را دارد. ترکیب متعادل آن باعث شده تا در مراحل مختلف رشد گیاه، به‌ویژه در دوره رشد رویشی و قبل از گلدهی، نقش مؤثری در افزایش سرعت رشد، توسعه ریشه، تقویت ساختار گیاهی و آماده‌سازی گیاه برای ورود به فاز زایشی ایفا کند. با این حال، مصرف بی‌برنامه آن ممکن است منجر به بروز مشکلاتی شود که در ادامه به‌طور کامل بررسی خواهد شد.
کود NPK کامل محلول در آب (20-20-20) دارای قابلیت محلول‌پاشی است.
کود سه بیست (20-20-20) چیست؟
کودهای شیمیایی ترکیبی از عناصر معدنی در کنار یکدیگر می‌باشند که آنها را به انواع مختلفی تقسیم بندی کرده است که کود سه 20 (20-20-20) کودی است که به نسبت مساوی از سه عنصر اصلی ماکرو را داراست. کود 20-20-20 یک مخلوط چند منظوره است که حاوی نسبت مساوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم است. تقریباً برای همه انواع گیاهان کاربرد دارد و می‌تواند برای اکثر گیاهان در تمام مراحل مختلف رشد آنها از جمله شکوفه دادن و میوه دهی و غیره.. استفاده شود. کود 20-20-20 یک کود NPK کامل است که تقریباً برای هر گیاهی که برگ سبز دارد و در خاک رشد می‌کند به خوبی کار می‌کند.
این اعدد نشان می‌دهد که محصول کود حاوی 20 درصد از هر سه عنصر اصلی مورد نیاز گیاهان (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) است. مواد ثانویه در مخلوط کود چیزی است که هر ترکیب را منحصر به فرد می‌کند. کودهای عمومی، کودهای داخلی، کودهای وارداتی و موارد دیگر وجود دارند که همگی دارای نسبت ویژه 20-20-20 NPK هستند.
مقاله پیشنهادی : بهترین کود برای باردهی برنج کدام نوع از کود است ؟
انواع کود های 3 بیست
در کل کودها به چندین شکل در بازار وجود دارند پودر ، مایع و کود گرانوله که برای کود سه بیست ما پودری و مایع را داریم که درصد عناصر آنها با هم تفاوتی ندارند و فقط در روش مصرف با هم کمی تفاوت دارند به این صورت که کودهای پودری را با آب حل کرده و به صورت کود آبیاری یا سیستم آبیاری قطره‌ای یا محلول پاشی مصرف می‌شود ولی کود مایع مستقیم در سیستم آبیاری قطره‌ای و یا به صورت محلول پاشی مصرف می‌شود.
مزایای استفاده از کود 3 بیست
- افزایش رشد رویشی گیاهان
- افزایش رشد زایشی در گیاهان
- افزایش ریشه دهی
- افزایش کیفیت محصول
مخلوط‌های 20-20-20 به خوبی متعادل هستند و مواد مغذی ماکرو را برای گیاهان فراهم می‌کنند آنها به رشد گیاهان کمک کرده و سبب افزایش عملکرد کمی و کیفی می‌شود همچنین باعث جذب راحتر و بیشتر مواد مغذی در گیاهان می‌شوند.
مضرات کود سه بیست
کود سه بیست معایبی ندارد و تنها مشکلی که می‌تواند به وجود بیاید در مصرف زیاد این کود نسبت به دز‌های توصیه شده است که به دلیل وجود نیتروژن 20درصد آنها ممکن است باعث ایجاد سوختگی در گیاهان و گل‌ها بشود پس باید در مصرف آن دقت کافی شود. تقریباً همه گیاهان به کودهای 20-20-20 واکنش خوبی نشان می‌دهند، اگرچه این کود مخصوصاً روی گیاهانی که شکوفه می‌دهند (از جمله گل‌ها، اما نه محدود به آن) موثر است از آنجا که کود متعادلی است، 20-20-20 را می‌توان تقریباً برای همه گیاهان استفاده کرد.
نحوه و میزان مصرف
استفاده مؤثر از کود سه بیست نیازمند توجه به عوامل متعددی از جمله نوع گیاه، مرحله رشد، نوع خاک، سیستم آبیاری و شرایط اقلیمی است. این کود را می‌توان به دو روش اصلی مصرف کرد: یکی به‌صورت محلول‌پاشی روی برگ و دیگری از طریق سیستم آبیاری (فرتی‌گیشن). در محلول‌پاشی، معمولاً غلظت 1 تا 1.5 گرم در لیتر برای اکثر گیاهان توصیه می‌شود، به‌ویژه در کشت‌های گلخانه‌ای مانند خیار، گوجه‌فرنگی، فلفل یا گل‌های زینتی. در سیستم‌های آبیاری، بسته به نوع محصول و مرحله رشد، دوز مصرفی بین 2 تا 10 کیلوگرم در هکتار متغیر است. در باغات میوه، این کود در اوایل فصل رشد یا پس از ریزش گل قابل استفاده است و کمک می‌کند درخت با قدرت بیشتری وارد فاز رویشی شود. برای زراعت‌هایی مانند گندم، ذرت یا چغندرقند، مصرف این کود در مرحله پنجه‌زنی یا رشد رویشی باعث افزایش حجم سبزینه و عملکرد نهایی خواهد شد. در گیاهان آپارتمانی نیز معمولاً هر 2 تا 3 هفته، یک بار کوددهی با دوز یک گرم در لیتر پیشنهاد می‌شود. با این وجود، باید توجه داشت که مصرف بیش‌ازحد یا بی‌برنامه کود سه بیست می‌تواند منجر به انباشت نمک در خاک، اختلال در جذب عناصر کم‌مصرف یا حتی سوزش برگ شود.
بهترین زمان برای استفاده از کود 20-20-20 چه زمانی است؟
بهترین زمان برای استفاده از کود 20-20-20 بسته به نوع گیاهانی که کوددهی می‌کنید و محیط آنها متفاوت است به طور کلی، اوایل بهار، اواسط تا اواخر تابستان و پاییز همگی زمان‌های خوبی برای افزودن دوزهای مناسب کود چند منظوره 20-20-20 به گیاهان می‌باشد. بسته به محصول و محصولی که کود می‌دهید، دوره استفاده از 20-20-20 کود در باغتان متفاوت است. با این حال، اگر یک محصول محلول در آب باشد، ممکن است دو بار در هفته به آن اضافه شود.
کود کامل گرانول ویژه زراعت از پایداری مناسب و اثربخشی طولانی برخوردار است.
عناصر تشکیل دهنده کود سه بیست
کود سه بیست دارای عناصر مغذی و متفاوتی است. مانند:
نیتروژن (20%)
نیتروژن ماده مغذی مورد نیاز برای رشد ساقه، شاخ و برگ است به همین دلیل است که می‌گوییم نیتروژن در تشکیل شاخ و برگ‌های سالم و قوی، رشد گل‌ها و عملکردهای ضروری مانند فتوسنتز نقش دارد. باید بدانید که 20 درصد نیتروژن در کود بسیار زیاد است. این می‌تواند برای مقابله با کمبود نیتروژن که می‌تواند رشد گیاهان شما را کند کند عالی باشد. اما گاهی اوقات اوضاع کمی‌متفاوت است. به همین دلیل است که می‌گوییم که نیتروژن یک عنصر ماکرو پیچیده است. اگر بیش از حد کوددهی کنید، نیتروژن بیش از حد ضرر بیشتری نسبت به فایده دارد. دلیل آن این است که گیاهان به جای رشد زایشی بیشتر رشد رویشی پیدا می‌کنند و عملکرد کاهش می‌یابد. نیتروژن ماده مغذی مناسب برای شاخ و برگ‌های سالم و قوی و عملکردهای ضروری مانند فتوسنتز است.
فسفر (20%)
چیزی که کود 20-20-20 را عالی می‌کند وجود هر سه عنصر ماکرو ضروری (NPK) است. وقتی صحبت از فسفر می‌شود، باعث افزایش رشد ریشه و افزایش میوه دهی محصول می‌شود.
بنابراین اگر می‌خواهید شکوفه‌های بارور را افزایش دهید یا از گیاه محصول بیشتری بگیرید یک کود فسفر بالا این کار را انجام می‌دهد. عملکرد اصلی دیگر فسفر حمایت از سیستم ریشه و ساقه گیاهان است. فسفر باعث شکوفه و میوه‌دهی می‌شود. مقدار مناسب فسفر به معنای بهبود سیستم ریشه، گل و میوه‌های سالم است.
پتاسیم (20%)
این “عنصر ماکرو” جریان شیره‌های گیاهی را کنترل می‌کند و عملکرد آنزیم‌ها را تنظیم می‌کند. توانایی پتاسیم در افزایش مقاومت گیاهان در برابر بیماری‌ها آن را برای گیاهان ضروری می‌کند. این به نوبه خود گیاهان شما را قوی و سرزنده می‌کند. پتاسیم همچنین با حفظ رطوبت، مقاومت به خشکی را افزایش می‌دهد. بنابراین کمبود پتاسیم گیاهان شما را در برابر بیماری ها آسیب پذیر می‌کند.
این “سه ماکرو المنت ها” مقاومت گیاهان را در برابر بیماری‌ها افزایش می‌دهد و سلامت کلی گیاهان را بهبود می‌بخشد.
مصرف کود سه بیست برای گیاهان مختلف
کود 20-20-20 از آنجایی که یک کود متعادل است، برای گیاهان با تغذیه سنگین، سبزیجات برگدار، گیاهان گل‌دار، درختان میوه جوان مناسب است. نیتروژن 20 درصد ماده مغذی مناسب برای شاخ و برگ‌های سالم و قوی است. فسفر (20%) باعث شکوفه و میوه دهی در گیاهان شما می‌شود و پتاسیم (20%) سلامت کلی گیاه را بهبود می‌بخشد. بنابرین در تمام ایام سال و برای تمامی‌گیاهان آپارتمانی، درختان و سبزی و صیفی جات قابل استفاده است.
جهت آشنایی با کود ازت ، مزایا و کاربرد های آن در صنعت کشاورزی مقاله مورد نظر را مطالعه نمایید.
کود سه بیست برای چه گیاهانی مناسب نیست؟
اگرچه کود سه بیست یک ترکیب متعادل و عمومی به نظر می‌رسد، اما برای همه گیاهان، خاک‌ها و مراحل رشدی مناسب نیست و در برخی موارد حتی ممکن است اثرات منفی داشته باشد. به‌عنوان مثال، گیاهانی که در محیط‌های کم‌فسفر بهتر عمل می‌کنند (مانند برخی از ارکیده‌ها یا فیکوس‌ها)، ممکن است در اثر مصرف کود سه بیست دچار مسمومیت فسفری یا اختلال در رشد ریشه شوند. همچنین در خاک‌هایی که قبلاً با فسفر و پتاسیم غنی شده‌اند (مثلاً با مصرف کود دامی زیاد یا خاک‌های سنگین با ظرفیت تبادل بالا)، مصرف مجدد کود سه بیست نه تنها ضروری نیست، بلکه ممکن است تعادل یونی خاک را برهم زده و باعث کاهش جذب عناصر ریزمغذی مانند آهن و روی شود. از طرفی، در مراحل خاص رشد گیاه مانند زمان گلدهی یا میوه‌دهی، گیاه نیاز بیشتری به پتاسیم و کمتری به نیتروژن دارد؛ در این شرایط استفاده از کودهای پتاس بالا (مثل 15-5-30 یا 12-12-36) مناسب‌تر است. همچنین در محیط‌هایی با شوری بالا یا خاک‌های آهکی، کاربرد این کود باید با احتیاط انجام شود، زیرا احتمال افزایش شوری یا تثبیت برخی عناصر وجود دارد. در نهایت، گیاهان با نیاز غذایی پایین (مثل کاکتوس‌ها یا برخی ساکولنت‌ها) نیز به کوددهی سبک و دوره‌ای نیاز دارند و مصرف مداوم کود سه بیست برای آنها زیان‌بار خواهد بود.
نتیجه گیری
کود سه بیست با دارا بودن مقادیر مساوی از نیتروژن، فسفر و پتاسیم، یکی از کودهای پرکاربرد در دنیای کشاورزی و باغبانی است که در بسیاری از شرایط رشد می‌تواند نقش یک مکمل متعادل و مؤثر را ایفا کند. این کود به‌ویژه در مراحل رشد رویشی، توسعه ریشه و برگ، و پیش از ورود به فاز گلدهی، کمک بزرگی به گیاهان کرده و باعث افزایش عملکرد، رنگ، طراوت و سلامت عمومی آنها می‌شود. با این حال، تأکید بر شناخت علمی نیاز گیاه و تحلیل دقیق خاک، مهم‌ترین اصل در مصرف موفق آن است. استفاده بی‌رویه، نامناسب از نظر زمان یا مکان، نه تنها اثربخشی این کود را کاهش می‌دهد، بلکه ممکن است با ایجاد ناهنجاری‌های تغذیه‌ای، شوری، یا مسمومیت‌های غذایی، آسیب‌هایی به گیاه وارد کند. شرکت‌های تولیدکننده و تأمین‌کننده کود نیز باید ضمن اطلاع‌رسانی دقیق درباره نحوه مصرف، اقدام به ارائه نسخه‌های سفارشی و متناسب با نیازهای متنوع کشاورزی منطقه‌ای کنند. تنها در این صورت است که می‌توان از مزایای کود سه بیست بهره‌برداری اصولی کرد و در مسیر کشاورزی پایدار گام برداشت. از آنجایی که این‌ها عناصر غذایی اصلی هستند، باید در طول فصل رشد کوددهی شوند. همچنین در این راستا می توانید از کود افزایش ریشه مانند کود هیومیک اسید استفاده کنید.
